Oorlog met China wordt onvermijdelijk

Als China zijn succes bestendigt, is oorlog onvermijdelijk. Ik herinner het mij nog goed toen ik die stelling een vijftiental jaren geleden formuleerde tijdens een discussie in de Amerikaanse defensieacademie in West Point. Mijn toehoorders waren met verstomming geslagen dat iemand uit Brussel, de zelfverklaarde hoofdstad van de zachte macht, zo’n standpunt durfde in te nemen. De meeste waarnemers in Amerika veronderstelden dat een nieuwe grootmachtentragedie vermeden kon worden. Er waren immers tal van dialogen opgezet om een aanvaring te voorkomen en de Chinese krijgsmacht was erg kwetsbaar. Vandaag, in de aanloop van de ontmoeting tussen de Chinese en Amerikaanse president, is er slechts een minderheid in Washington die een grootmachtenconflict met China uitsluit. Ook Europa zet zich beter schrap.

De kern van het probleem blijft een geopolitiek nulsomspel in de Stille Oceaan. Net zoals dreigingen vanuit de oceaan Amerikaanse strategen sterkten in de overtuiging dat Amerika enkel veilig kan zijn indien het die oceanen domineert, kwam China na zijn eeuw van vernedering tot de conclusie dat het enkel een volwaardige grootmacht kon zijn indien het rivalen uit de Stille Oceaan weerde. Met ander woorden: elke Chinese militaire zet in de regio wordt door de Verenigde Staten als een bedreiging beschouwd en omgekeerd. 

Naast de zwaartekracht van de geschiedenis wordt de rivaliteit ook beïnvloed door de onzekerheid over de toekomst. Hoewel beide partijen steeds hun vreedzame intenties hebben onderstreept, heeft China steeds rekening gehouden met een preventieve Amerikaanse aanval en heeft Washington steeds in het achterhoofd gehouden dat een oppermachtig China die macht ook zou kunnen misbruiken – net zoals Washington dat in het verleden zelf heeft gedaan. Macht schept arrogantie: dat is steeds zo geweest.

Partnerschap tussen gelijken

Een aantal factoren hebben de impact van dat geopolitieke dilemma de voorbije jaren verzacht. Toen ik mijn eerste presentatie op West Point gaf, was de Chinese economie nog steeds vijf keer kleiner dan de Amerikaanse en de militaire uitgaven waren dertien keer kleiner. De Amerikaanse marine was nog steeds ongenaakbaar in de Zuid-Chinese Zee en de Chinezen hingen voor hun wapens bijna volledig af van Rusland. Veel Amerikaanse politici beschouwden China ook als het land van eindeloze commerciële kansen en met de opkomst van het islamterrorisme overwoog men Peking als een mogelijke politieke partner.

Vandaag is de Chinese economie nog slechts twee keer kleiner. Het defensiebudget is nog altijd drie keer kleiner, maar terwijl Amerika over de hele wereld aanwezig is concentreren de Chinezen die middelen in Oost-Azië. Spraken Amerikaanse militairen een tiental jaren geleden nog over een Chinese schrootvloot, dan zijn ze nu oprecht bezorgd. Ik heb ettelijke Amerikaanse generaals gesproken die rillingen op het lijf kregen bij het bespreken van een oorlogsscenario.

Wat president Xi Jinping tijdens zijn dialoog met de Verenigde Staten waarschijnlijk zal benadrukken, is de mogelijkheid van een partnerschap tussen gelijken. Hij zal herhalen dat er aan de belangen inzake Taiwan en de perifere zeeën niet te tornen valt, maar dat China bereid is samen te werken inzake Noord-Korea, Afghanistan, IS en een aantal andere gezamenlijke uitdagingen. Xi zal ook voorstellen doen om Amerikaanse bedrijven meer toegang te geven tot de Chinese markt. 

De huidige administratie zal zich echter veel minder snel laten inpakken. China heeft dergelijke beloftes al eerder gemaakt en ze doen niets af aan het fundamentele dilemma: Amerika wil nummer één blijven en China wil het worden. Haviken als Steve Bannon en Peter Navarro zien een confrontatie sowieso als erg waarschijnlijk en zien die liever plaatsgrijpen nu China nog “defeatable” is. Zelfs realisten als James Mattis stellen dat, als China nu het overwicht krijgt in de Zuid- en Oost-Chinese Zee, het binnen tien jaar het overwicht zal opeisen in de Stille Oceaan.

Mogelijke escalatie

Wat er precies uit de gesprekken zal komen, weet niemand, maar ze zullen doorslaggevend zijn voor het China-beleid van de Trump-administratie dat nog volop in de maak is. Wat we wel al kunnen voorspellen, is dat beide partijen de confrontatie niet schuwen. De defensiebudgetten gaan omhoog en de militaire aanwezigheid in vooral de Zuid-Chinese Zee wordt opgedreven. Ook op economisch vlak wordt het hard gespeeld. Hoewel niemand in Peking of Washington staat te springen om een oorlog is het wantrouwen gigantisch en de retoriek veel scherper. Enkele flinke incidenten volstaan om een escalatie in gang te zetten.

Zo’n escalatie zal ook Europa dwingen om zich te positioneren. Net zoals in Amerika vijftien jaar geleden durven weinig politici en militairen in Europa zo’n scenario ernstig te overwegen. En toch zullen ze het moeten doen. Het komt er vooral op aan om autonoom keuzes te maken en te vermijden dat rivaliteit in Azië ons nog meer verzwakt in Oost-Europa, de Balkan, het Midden-Oosten en Afrika. 

Europa moet zich meer dan ooit schrap zetten voor een nieuw grootmachtenconflict door zichzelf onmisbaar te maken in zijn eigen invloedssfeer, langsheen de kwetsbare vaarroutes tussen de westelijke Indische Oceaan en de Middellandse Zee bijvoorbeeld. Militair hebben we weinig te zoeken in pakweg de Zuid-Chinese Zee. Geopolitiek wordt het ook cruciaal om te gaan praten met Rusland. Een confrontatie met een Chinees-Russische as in het hart van Eurazië zou voor ons een nachtmerrie worden en Rusland heeft er zelf baat bij om aan een onevenwichtig partnerschap met China te ontsnappen. We zullen moeten leren denken als een grootmacht, als we de ambities van de andere grootmachten niet willen ondergaan.