Letonya: Araştırmacı gazetecilik çok önemli

Koronavirüs Letonya’nın reklam ve medya sektörüne de “bulaştı”: Yazı işleri birimleri evden çalışıyor, reklam müşterileri kampanyalarını iptal ediyor ya da erteliyor. Bu çöküşün neye mal olacağını henüz kimse sayılara dökmüş değil ya da dökmek istemiyor. Ancak ilk işaretler görülmeye başlandı.

Letonyalı araştırmacı gazeteciler, Riga’daki bir süpermarketin yıkılması hakkındaki yanıltıcı bilgi kampanyalarını ifşa etti. 2013 yılında gerçekleşen kazada 50’den fazla insan ölmüştü.
Letonyalı araştırmacı gazeteciler, Riga’daki bir süpermarketin yıkılması hakkındaki yanıltıcı bilgi kampanyalarını ifşa etti. 2013 yılında gerçekleşen kazada 50’den fazla insan ölmüştü.
Letonya medyası devletten yardım istedi. Reklam Birliği, hükümeti, yazı işlerinin faaliyetlerini yürütebilmesi ve kamunun haber alma hakkında devamlılık tesis edilebilmesi için medya ve reklam sektörüne yönelik bir destek planı yapmaya çağırdı.

Öte yandan Letonya medya sektörünün sorunları pandemiden önce de uzun bir liste oluşturuyordu: Medya sistemi 2009 ekonomik krizinden kurtulabilmiş değil hala. Reklam gelirleri bir yıl içinde neredeyse yarı yarıya azaldı. Oldukça küçük olan medya pazarı ve toplumda farklı diller konuşulması [Letonca ve Rusça] ülkede gazeteciliğin niteliğini etkileyen bir faktör. Buna ek olarak, mülkiyet ilişkileri medyanın siyaset dünyasıyla ne kadar iç içe geçtiğini gösteriyor:

Ülkenin ikinci en büyük gazetesi Diena, Riga limanını işleten şirketin de sahibi. Bu şirketin sahipleri ise, (eski ekonomi ve ulaştırma bakanı ve Riga belediye başkanı) Ainārs Šlesers ve (1995- 2000’de iki kez başbakan olan) Andis Šķēle.

Letonya’nın üçüncü en büyük gazetesi Neatkarīgā 1999- 2016’da, 1988’den bu yana Venstpils şehrinin belediye başkanı olan Letonyalı oligark Aivars Lembergs’e aitti. Geçmişte gazetesini işleri ve siyasi hedefleri için kullanmakla suçlanan Lembergs yolsuzluk suçlamalarıyla senelerdir yargılanıyor. Gazetenin yayınevi Mediju nams, 2016 ilkbaharında işadamı Lauris Kāpostiņš’a satıldı. Kāpostiņš’in kız kardeşi aynı zamanda Aivars Lembergs’in gelini.

Haber ve yorum iç içe

Letonya’da birbirine rakip üç gazeteci kültürü var. Bilhassa Rusça yayınlanan pek çok medya organında haber ve yorumun karıştığı metinlere rastlanabiliyor. Öte yandan gazetecilik kültürü de araçsal ve (post Sovyet) otoriter olmak üzere ikiye ayrılıyor. Siyaset ve ekonomi dünyasından bağımsız olmayan medya için de çok tipik bu ayrım. Üçüncü olaraksa yüksek bir gazetecilik standardına uyan yazı işleri var.

Son kategoriye bir örnek, Letonya’nın yenilikçi projelerle Kuzey ve Doğu Avrupa’da sivrilen araştırmacı gazetecilik. Bu konudaki öncü proje, bağış ve uluslararası burslarla finanse edilen Araştırmacı Gazetecilik Merkezi Re:Baltica.

Kamu medyasında da araştırmacı gazetecilik gelişmekte. LTV televizyonunda haftada bir kez yayınlanan „De facto“ programı yolsuzluklara yer veriyor. Yine LTV’de yayınlanan „Aizliegtais paņēmiens“ (Yasak Manevra) de 2013 yılından beri gizli araştırmalarıyla benzersiz bir format. Bu programda gazeteciler bulaşıkçı ya da genç girişimci kılığına girip çeşitli siyasi olayları ya da vergi kaçakçılarını, yolsuzluğa bulaşmış işbirlikçileri ve Instagram fenomenlerini ifşa ediyor. Keza TV 3’te yayınlanan „Nekā personīga” („Kişisel Değil“) haftada bir kez siyasi gündemi ele alıyor.

Yalan haber ve dezenformasyon ifşa ediliyor

Diğer medya organlarında da düzenli olarak ifşaatlara rastlamak mümkün. Bunlardan ikisi haftalık Ir gazetesi ve Delfi haber portalı. Bu içerikleri Medyaya Resmi Destek Fonu olmadan üretmek mümkün olmazdı.
Araştırmacı gazeteciler sayısız yalan haber vakasını da açığa çıkardı. Bunların içinde en bilineni, Re:Baltica’nın yayınladıkları: Karanlık çevrimiçi portallar 2013’te Riga’da bir marketin yıkıldığına dair bir yalan haber üretmişlerdi. Marketin enkazı altında 50 kişinin öldüğü söylendiği için Re:Baltica’nın özel haberleri Letonya halkının büyük ilgisini çekti. O günden beri dezenformasyonu engellenmenin yasal yolları aranıyor. Yalan haberi yayınlayan çevrimiçi portalların yöneticileri 2019 yılında tutuklandı ve haklarında yasal işlem başlatıldı.

Basın Özgürlüğü Endeksi ( Sınır Tanımayan Gazeteciler)
22. sıra (2020)

Erişim: Nisan 2020

Medya arama

euro|topics'te Letonya medyası

Medya arama