Macaristan: Bağımsız haber sitesi Index tehlikede
Macaristan'da Index'in genel yayın yönetmeni Szabolcs Dull işten çıkarıldı. Bunun üzerine yazı işleri üst düzey kadroları ve en az 70 çalışan istifa etti. Geçtiğimiz mart ayında Orbán'a yakın bir medya patronu, hükümete muhalif en etkili gazetenin reklam işlerini yürüten şirketin yüzde 50'sini satın almıştı. Cuma günü Budapeşte'de binlerce insan basın özgürlüğü için gösteri yaptı. Yorumcular da endişeli.
Cesur insan yokluğu
Népszava'ya göre gelişmelerden sadece Orbán'ı ve yandaşlarını sorumlu tutmak doğru değil:
“İstifa eden Index gazetecilerinin net açıklamalarından sonra utanması gereken çok insan var: Anayasanın ve anayasa mahkemesinin hadım edilmesine katılan anayasa yargıçları, kamu medyasındaki işbirlikçiler, kamu denetçilerinin yerine geçen 'sözde özel görevliler', sessiz kalarak üniversitelerin özerkliğinin yol edilmesini kabullenen profesörler. Bunların hepsi bir araya gelse bile, ödeyecekleri bedel gerçekten de Index gazetecilerinin ödediğinden daha ağır olmamasına rağmen onlar kadar cesaret gösteremedi. Baskıcı özelliği giderek artan bir sistemin kurulmasında edilgenliğin ve oportünizmin de katkısı var.”
Bu olay hepimizi ilgilendiriyor
Macaristan'ın en büyük web sitesinin sonu, komşu ülkelerdeki medya mensupları için de ikaz niteliğinde, diyor Sme'nin genel yayın yönetmeni Beata Balogová:
“Index.hu, genetik kodları itibariyle muhalif ve eleştirel bir haber sitesinden Orbán’ın medya sürüsünde bir koyuna dönüşmeye uzun süre direnen son bağımsız medya organlarından biriydi. Orbán, bugün artık sadece çoğulcu taklidi yapan, sistematik olarak bağımsız medyanın boğazını sıkan ve medya patronlarına ağır baskı uygulayan çarpık bir medya pazarı yarattı. Index'in sonu, bölgedeki tüm bağımsız gazetecileri etkileyecek. Bu yüzden desteğimizi, dayanışmamızı dile getiriyoruz. Basın bağımsız ve özgür değilse, hukukun üstünlüğü de yok olur ve diktatörler daha da güçlenir.”
Zifiri karanlık çökene dek
Siyaset bilimci Balázs Csekö, Der Standard'taki yazısında bağımsız medyanın devre dışı bırakılması Orbán'ın "illiberal demokrasisinin" doğal bir parçasıdır, diyor:
“Orbán, Varşova'daki müttefiklerinin son cumhurbaşkanlığı seçiminde girdiğine benzer sonu belirsiz bir oyuna girmek istemiyor. Çevresindekilerin gözlerine kestirdikleri bir sonraki hedefler, RTL Klub, HVG, 444.hu ve 24.hu gibi, hükümetin suyuna gitmeyen büyük medya kuruluşlarından geriye kalanlar. Ülkenin en etkin medyası devre dışı bırakılarak Macar kamuoyunun bir meşalesi daha söndürülmüş oldu. Orbán'ın on yıl önce iktidara geldiği günden beri bu meşalelerin sayısı hızla azalmaya başladı, geriye kalanlar bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar az. Onlar da zifiri karanlık çökene kadar var olacaklar sadece.”
Savaşın kaderi başka bir yerde yazılacak
Gábor Kardos Azonnali'deki yazısında, Index ve başkentte yayımlanan benzer medya kuruluşları değil önemli olan, diyor:
“Index yazı işleri kadrosunun uzaklaştırılması Fidesz partisinin isteyeceği bir şey değildi kesinlikle. Mevcut durumu korumak iktidar partisinin çıkarınaydı. Index'in haberciliği belirli sınırlar içinde eleştireldi ama rejimin karanlık yüzünü açığa çıkaracak bir araştırmacı gazetecilik yapılmıyordu burada. ... Index, dar bir çevrenin, Budapeşte'de yaşayan kentli orta sınıfın bakış açısını temsil ediyordu. ... Index benzeri şehirli medyanın başına gelenler ülkenin gelişimi için üçüncü derecede önemli. Bu bağlamda kırsal kesimdeki kamuoyu ve taşra basınının kalitesi çok daha önemli.”
Yazı işlerine yapılan baskı
Index çalışanları itirazlarını dile getiriyor:
“Yıllardır Index'in bağımsız şekilde çalışabilmesi için elzem gördüğümüz iki koşul olduğunu söylüyoruz. Index'te ne yayınlanan içeriklerin kendisine ne de yazı işlerinin kimlerden oluştuğuna dışarıdan müdahaleye izin verilmesi. Szabolcs Dull'un işten çıkarılmasıyla bu koşulların ikincisine aykırı davranıldı. ... Aslında Dull'un işten çıkarılmasının nedeni, kendisine şantaj yaptırmaması. Bu işten çıkarma tam olarak yazı işlerinin yapısına müdahale demek ve bunu, bağımsız gazetecilik yapmamızı engellemek için açık bir müdahale şeklinde görmek zorundayız.”
Bu işin sonu iyi gözükmüyor
Macaristan'daki yayın kuruluşlarından yükselen yardım çağrılarının şimdiye kadar hep haklı olduğunu belirtiyor Népszava:
“Gazetecilerin ve bu kıyımın adını telaffuz etmek istemeyen yönetimin birbiriyle çelişkili açıklamalarını okurken aklımızdan çıkarmamamız gereken bir şey var: Bu yayın organının yazı işleri ne zaman bağımsızlıklarının tehdit altında olduğunu açıkladıysa, sonunda haklı olduğu ortaya çıktı -karşı tarafın hangi argümanlarla neyi iddia ettiğinden bağımsız olarak. ... Index'in bağımsızlığı, ilk olarak Szabolcs Dull'un işten çıkarılmasıyla tehlikeye girmemişti. İşten çıkarma vakası, ne gazetecilerin iradesinin ne de çıkması beklenen skandalın önemsendiği bir sürecin yeni bir evresi anlamına geliyor.”