Na lang aarzelen hebben de Democraten in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden woensdag onder leiding van Nancy Pelosi dan toch een afzettingsprocedure in gang gezet tegen president Donald Trump. Daarmee is hij de vierde president tegen wie dit ultieme wapen in het politieke arsenaal wordt ingezet. Bill Clinton in 1998 en Andrew Johnson in 1868 werden beiden door het Huis veroordeeld maar vervolgens van blaam gezuiverd. Richard Nixon trad in 1974 af in het Watergate-schandaal om impeachment te ontgaan. Met name de procedure tegen Clinton in het Lewinsky-schandaal heeft in 1998 geleerd dat een dergelijk afzettingsproces een verwoestende werking heeft op alle partijen.
Dat is wellicht een van de gronden waarom de Democraten nu pas tegen de president in actie komen. Immers, er lopen al langer verschillende onderzoeken tegen Trump, maar steeds heeft Pelosi aangedrongen op terughoudendheid. Zelfs het meest in het oog lopende onderzoek naar de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen van 2016 ten gunste van Trump, dat de inmiddels teruggetreden speciale aanklager Robert Mueller in maart indiende, was tot nu toe geen aanleiding voor een afzettingsprocedure.
Dat Pelosi nu wel doorbijt, is opmerkelijk en heeft velen in Washington verrast. Want ook nu kunnen de consequenties van het onderzoek minstens zo schadelijk zijn voor de president als voor de Democraten zelf en een van hun presidentskandidaten voor de komende verkiezingen, Joe Biden.
De voormalige vicepresident van toenmalig president Barack Obama staat aan de basis van het impeachmentproces, waarvan vele belangrijke details overigens nog niet duidelijk zijn. Maar de aanklacht van Pelosi richt zich tegen het omstreden telefonisch verzoek dat Trump gedaan heeft aan de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Daarin zette Trump Zelensky kennelijk onder druk om mee te werken aan een corruptie-onderzoek gericht tegen Hunter Biden, een zoon van de oud-vicepresident. Als drukmiddel zou Trump daarbij een Amerikaanse forse bijdrage aan de Oekraïense defensie hebben gebruikt.
De Democraten stellen terecht dat Trump op deze manier zijn politieke tegenstander bij de komende verkiezingen probeerde onschadelijk te maken. Een duidelijker voorbeeld van machtsmisbruik en nog wel ten koste van de staatsveiligheid valt nauwelijks te bedenken. Voor Pelosi werd het in gang zetten van het afzettingsproces eigenlijk onvermijdelijk. Zelf formuleerde ze het zo: „Wij vragen buitenlandse regeringen niet om hulp bij onze verkiezingen.”
Juist het feit dat de high crimes and misdemeanors waarvan de zittende president wordt beschuldigd zo helder zijn uit te leggen is een belangrijke impuls voor de Democraten om nu door te zetten. Bovendien richt het gewraakte optreden van Trump zich op de toekomst, de volgende verkiezingen, waardoor de urgentie hoog is.
De vraag is nu hoe groot de eensgezindheid is onder de Democraten om de zittende president af te zetten. Velen zullen vrezen voor verdere verdeeldheid van het land. De mogelijkheid van een terugslag die juist in het voordeel werkt van Trump is reëel. Net als de verdere beschadiging van presidentskandidaat Joe Biden.
Maar de taxatie van de te verwachten schade heeft de Democraten kennelijk niet afgeschrikt om door te zetten. En dat is ondanks alle mogelijke nadelen terecht. Want de kern van de rechtsstaat in een liberale democratie is: niemand staat boven de wet.
Verbetering 30-9-2019: in een eerdere versie van dit Commentaar stond dat president Andrew Jackson de eerste Amerikaanse president was die werd impeached door het Huis van Afgevaardigden. Dat was Andrew Johnson.