Estonya: Her şey çevrimiçi

Estonya, multimedya formatında çevrimiçi hizmetler bakımından güçlü bir medyaya sahip. Mesele artık basılı yayınlara son verilip verilmeyeceği değil, bunun ne zaman gerçekleşeceği. Rusya’nın Ukrayna topraklarının tamamına yönelik başlattığı savaş, Estonya medyasında Rusça içeriklerin -sübvansiyonlar da sayesinde- artmasına yol açtı.

Kamu yayıncısı etv+ gibi Rusça yayın yapan yerel medya kuruluşları, Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı büyük saldırıdan bu yana önemini artırdı. (© picture alliance / dpa / Kay Nietfeld)

İki büyük medya şirketi Postimees Grupp ve Delfi Meedia (2022’ye kadar Ekspress Meedia) ile birlikte küçük hizmet sağlayıcılar da giderek çevrimiçi aboneliklere dayalı faaliyet yürütüyor. Eğilim münferit içerik öğelerinin satışından, kullanıcılara ilgili sağlayıcının zengin hizmet paketine erişim sağlayan aylık sabit ücretli abonelikler yönünde ilerliyor.

Delfi Meedia, amiral gemisi Delfi portalıyla 100 binin üzerinde çevrimiçi abonesine geniş bir yelpazeden içerik sunuyor. Bu rakam, grubun tüm basılı yayınlarının abonelerinin toplamından fazlasına ve yetişkin nüfusun neredeyse yüzde onuna tekabül ediyor. Metin ve fotoğraf içeren içeriklerin yanı sıra video ve podcast’ler de yayınlanıyor. Estonca ve Rusça dillerinde yayınlanan Delfi’nin Rusça sürümünde çoğu içerik halen ücretsiz sunuluyor (her gün yaklaşık 60 içeriğe ücretsiz olarak erişilebilirken, sekiz ila on içerik ücret karşılığında ziyaret edilebiliyor). 2023’ün ilk dokuz ayında dijital hizmetlerden elde ettiği gelir, önceki yıla kıyasla yüzde 24’lük artış göstererek Delfi Meedia’nın toplam gelirinin yüzde 83’ünü oluşturdu. Grup genel olarak kârını yüzde 18 artırdı.

Rakip Postimees Grupp ise ekonomik bakımdan o kadar iyi bir durumda değil. Dijital hizmetlerden elde ettiği gelir yıllık yüzde 17’lik artış gösterse de şirket 2022 yılında 4 milyon avro zarar bildirdi. Grubun ana sahibi nüfuzlu işadamı Margus Linnamäe bu zararı telafi etti. Linnamäe’nin ticari çıkarları Postimees’in konu seçimlerinde ve köşe yazılarında kimi zaman göze çarpıyor. Postimees, Estonya medyasındaki güçlü yoğunlaşmanın en iyi örneklerinden: Grup halihazırda bölgesel gazetelerin çoğunu elinde bulundurmakla kalmıyor; en popüler televizyon kanalı, haber ajansı BNS, birkaç radyo istasyonu, iki büyük sinema zinciri ve ülkedeki en büyük kitap yayınevi de gruba ait.

Ülkenin üçüncü büyük günlük gazetesi Õhtuleht 2022 sonu itibarıyla yalnızca salı ila cumartesi günleri yayınlanıyor ve uzun süredir çevrimiçi abonelere odaklı faaliyet yürütüyor. Çevrimiçi abonelerin sayısı neredeyse basılı yayınınkine ulaşmış durumda. Yapılan devasa yatırımlara rağmen, şirket 2022 yılında çok az kâr bildirdi.

Eskiden günlük ekonomi gazetesi olarak çıkan Äripäev Aralık 2022’de basılı yayınını sonlandırarak, çevrimiçi içeriklerini yalnızca ödeme yapan abonelere sunmaya başladı. Hizmetin kapsamına bağlı olarak fiyatlar ayda 32 ila 49 avro arasında değişiyor. Bu iş modeli belli ki işe yarıyor: Äripäev daha ilk yılında kâr etmeyi bildi.

Kamu yayıncısı ERR’nin sahip olduğu çevrimiçi portallar özel medya kuruluşlarının başını ağrıtıyor. Vergilerle finanse edilen ve kullanıcılara ücretsiz sunulan bu hizmetlerin rekabeti bozduğunu öne sürülüyor. ERR, Baltık devletlerindeki en büyük medya kuruluşu. Medya Sahipleri Birliği, ilk kez 2022 yılında yayınlar için KDV’nin %9’dan %5’e indirilmesini talep etmişti. Ancak, 2024 yılı bütçesinde bu oranın yeniden yüzde 9’a çıkarılması öngörülüyor.

Ukrayna’daki savaşın etkileri
Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı geniş çaplı işgali başlamadan kısa süre önce Estonya, öncesinde hemen hemen bütün kablo paketlerine dahil olan Rus propaganda kanallarını yasakladı: Estonya’da yaşayan insanların yaklaşık yüzde 30’unun anadili Rusça ve nüfusun yaklaşık üçte ikisi Rusça konuşuyor. Bu kanallardan 2014 yılından beri yayılan ve giderek artan agresif propaganda karşısında, Estonya’daki medya kullanıcılarının fikirlerini özgürce şekillendirebilmeleri için tüm bilgilere serbestçe erişebilmeleri gerektiği düşüncesinin aldatıcılığı kanıtlanmış oldu. Yasakla birlikte izleyiciler, örneğin YouTube gibi platformlar aracılığıyla bu kanallara erişmek için ilave çaba sarf etmek zorunda. Estonya kökenli Rusça içerik yelpazesini genişletmek için Mart 2022’de özel medya kuruluşlarına toplam 1,3 milyon avro tutarında kamu fonu tahsis edildi. Postimees, 2016 yılında son verdiği Rusça baskısını haftalık gazete olarak yeniden yayınlamaya başlarken, diğerleri de yayınlarını artırdı. Yeni kullanıcı kazanabilmek için bu yayınlar büyük ölçüde ücretsiz sunulurken, devlet de 2023 yılında bir milyon avro daha sağladığı sübvansiyonları için bunu şart koşuyor. Ayrıca, kamu yayıncısının Rusça yayın yapan kanallarının -çevrimiçi, radyo ve televizyon- sayısı da artırıldı.

Basın Özgürlüğü Endeksi:
8. sıra (2023)

Son güncelleme: Ocak 2024

Medya arama

euro|topics'te Estonya medyası

euro|topics'te Estonya medyası

Äripäev (Günlük Gazete)

Delfi (Haber portalı)

Eesti Ekspress (Haftalık gazete)

Eesti Päevaleht (Günlük Gazete)

Eesti Rahvusringhääling (ERR Online) (Haber portalı)

ICDS Blog (Blog)

Sirp (Haftalık gazete)

Maaleht (Haftalık gazete)

Õhtuleht (Günlük Gazete)

Postimees (Günlük Gazete)

poliitika.guru (Blog portalı)

Müürileht (Aylık dergi)

Lääne Elu (Haber portalı)