Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı saldırı savaşının Letonya medyası üzerindeki etkisi büyük oldu: 2026 yılı itibarıyla, kamu medyası artık Rusça içerik sunmayacak.
Letonya: Rus etkisinden kurtulma mücadelesi
Letonya medyası geleneksel olarak iki dilde yayın yapar: Letonca ve Rusça. Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna topraklarının tamamına savaş açmasıyla, Rusya ve Rus diline yönelik tutumlar da değişti. Letonya Parlamentosu, 2023’te Ulusal Güvenlik Konsepti kapsamında 2026 itibarıyla kamu medyasının Rusça içerik yayınlamasını sonlandırma kararı aldı.
Karar tartışma yarattı: Rusça yayın yapan medyanın temsilcileri, Letonya medyasında dil aracılığıyla belirlenen iki farklı söylem olduğu iddiasına itiraz ediyorlar. Rusça içeriklerde, Rusya’da üretilmiş içerik ile yerelde üretilenler arasında ayrım yapılması gerektiğini savunuyorlar. Günlük gazete Neatkarīgā, çevrimiçi portal Delfi ya da internet portalı Tvnet gibi özel medya kuruluşları, kayda değer izleyici kitleleri dolayısıyla Rusça içerik sunmaya devam etmek istiyor. Sürgünde faaliyet yürüten bağımsız Rus televizyon kanalı Dozhd’un Letonya’daki yayın lisansının geri alınması da tepkilere neden oldu.
Oligarklara yakınlık
Letonya medyası büyük mali zorluklarla karşı karşıya: Covid-19 pandemisinin dolaylı etkileri, enerji krizi, basılı medyadan dijital medyaya geçiş ve enflasyon, kâr elde etmeyi zorlaştırıyor.
Pek çok özel medya kuruluşunun ülkedeki oligarklarla yakın ilişkide olduğundan şüpheleniliyor. Bu kapsamda 2023 ilkbaharında başlatılan yargı süreçlerinde, oligarkların Dienas mediji ve Dienas bizness (günlük gazete Diena) yayınevlerinde borç gibi gösterilip yapılan gizli ödemeler aracılığıyla nüfuz elde ettikleri öne sürüldü.
Büyük günlük gazete Neatkarīgā 1999 ila 2016 yıllarında oligark Aivars Lembergs’e aitti. Lembergs 1988-2021 yılları arasında Ventspils şehrinin belediye başkanlığını yapmış, rüşvet, kara para aklama ve mal varlığını gizleme suçlarından beş yıl hapis cezası almıştı. Neatkarīgā’yı yayınlayan Mediju nams yayınevi, 2022’de bir vakitler Estonya’nın en zengin insanı olan Oļegs Osinovskis’in ortağı Anastasija Udalova’ya satılmadan evvel Lembergs’in gelininin erkek kardeşine aitti.
Haber ve yorum iç içe
Letonya’da birbirine rakip üç gazeteci kültürü var. Bilhassa Rusça yayınlanan pek çok medya organında haber ve yorumun karıştığı metinlere rastlanabiliyor. Öte yandan, yukarıda da belirtildiği üzere sıklıkla siyaset ve iş dünyasının liderleriyle mesafenin korunamamasıyla karakterize edilen gazetecilik kültürü de araçsal ve (post Sovyet) otoriter olmak üzere ikiye ayrılıyor. Siyaset ve ekonomi dünyasından bağımsız olmayan medya için de çok tipik bu ayrım. Üçüncü olaraksa yüksek bir gazetecilik standardına uyan yazı işleri var.
Son kategoriye bir örnek, Letonya’nın yenilikçi projelerle Kuzey ve Doğu Avrupa’da sivrilen araştırmacı gazetecilik. Bu konudaki öncü proje, bağış ve uluslararası burslarla finanse edilen Araştırmacı Gazetecilik Merkezi Re:Baltica.
Kamu medyasında da araştırmacı gazetecilik gelişmekte. LTV televizyonunda haftada bir kez yayınlanan “De facto” programı yolsuzluklara yer veriyor. Yine LTV’de yayınlanan “Aizliegtais paņēmiens” (Yasak Manevra) de 2013 yılından beri gizli araştırmalarıyla benzersiz bir format. Keza TV 3’te yayınlanan “Nekā personīga” (Kişisel Değil) haftada bir kez siyasi gündemi ele alıyor. Haftalık Ir gazetesi ile çevrimiçi Delfi portalınınkiler gibi bu araştırmacı gazetecilik içeriklerinin de Medyaya Resmi Destek Fonu olmadan üretilmesi mümkün olmazdı.
Basın Özgürlüğü Endeksi (Sınır Tanımayan Gazeteciler):
16. sıra (2023)
