Milliyetçi muhafazakar Hak ve Adalet Partisi (PiS) hükümeti için devlet radyo ve televizyonu siyasetini dayatmak için önemli enstrümanlar. Medyada karaçalma ise Polonya’da gündük hayatın bir parçası haline geldi.
Polonya: Devlet basınında propaganda
Devlet radyo-televizyonundaki kadrolara partiye yakın muhabirlerin yerleştirilmesi, PiS hükümetinin siyasi programının önemli bir kısmını teşkil ediyor. Bilhassa TVP kanalının haber programlarının kalitesi bu nedenle ciddi anlamda düşüş gösterdi. Bu programlar artık manipülatif mesajları ve hükümet karşıtı kişilere karaçalmasıyla tanınıyor.
Hükümete yakın medyaya kârlı ilanlar
Partinin genel başkanı Jarosław Kaczyński, sadece kamu değil özel medyanın da desteğini almış durumda. Geçtiğimiz birkaç yılda, Kaczyński’nin PiS’ine yakın duran, günlük gazete Gazeta Polska Codziennie (2011) ya da muhafazakar dergi Do Rzeczy (2013) gibi çok sayıda yeni yayın kuruldu. Özellikle 2012 yılında kurulan milliyetçi-muhafazakar haber dergisi wSieci ve aynı yazı işlerinde hazırlanan ve yine Fratria Yayıncılık tarafından çıkarılan haber portalı wPolityce.pl burada ön plana çıkıyor.
Medya için PiS ile dirsek temasında olmak maddi anlamda fayda sağlıyor: 2015 yılındaki seçimden sonra Fratria, kamu kuruluşlarına ait reklamlardan yüz binlerce Polonya Zlotisi elde etti. PiS’in iktidara gelmesinden bu yana haber portalı wPolityce.pl ziyaretçi sayısını birkaç katına çıkarmayı ve Polonya’nın en önemli çevrimiçi medya organlarından birine dönüşmeyi başardı. Devlet medyası da maddi bir çıkar sağlamayı başardı: Cumhurbaşkanı Andrzej Duda’nın Mart 2020’de imzaladığı bir yasa, 2024 yılına dek devlet radyo ve televizyon kurumu TVP’ye bütçeden 450 milyar avro ödenmesini öngörüyor.
Aşırı kutuplaşma ve tek bir istisna
Eski hükümet de belli bazı medya organlarını benzer biçimde besliyordu. Şimdiyse hükümetin hisse sahibi olduğu holdinglerin, bu medya organlarına reklam vermemeleri nedeniyle mali zorluğa düştüler. Örnek olarak hükümet karşıtı sol liberal Gazeta Wyborcza, Polonya’daki tüm yazılı basın gibi ciddi bir tiraj düşüşüyle boğuşmak zorunda. Adı geçen gazete 2019’da ortalama 86 bin nüsha satmayı başarırken, 2016’daki satış ortalaması 140 bindi. Buna rağmen Polonya’nın en önemli medya organlarından biri olmayı sürdürüyor. Öte yandan günlük gazeteler arasında sadece bulvar gazeteleri Fakt (218 bin 500) ve Super Express (110 bin 800) günlük satış sayıları daha yüksek.
Gazeta Wyborcza’nın yanı sıra hükümete savaş açmış başka medya kanalları da var: Bunlar arasında liberal görüşlü dergi Polityka (97 bin) ve Ringier Axel Springer Yayıncılık’tan çıkan Newsweek Polska(109 bin) sayılabilir.
Polonya medya sahnesinin nevi şahsına münhasır bir diğer özelliği de aşırı kutuplaşmış yapısı. Medya organlarının çoğunluğu ya hükümeti destekliyor ya da onun azılı düşmanı. Bu alandaki tek istisna, aşırı uçlar arasında yer alan ve geçtiğimiz üç yılda tirajını az da olsa arttırmayı başarmış (2019: 52 bin 700) Rzeczpospolita. Eskiden PiS’i destekleyen gazete, bugün partiyle arasına giderek daha fazla mesafe koyuyor.
Dergiler arasında pazar lideri, eskiden olduğu gibi bugün de kiliselerde satılan ve Vatikan’ın görüşlerini temsil eden Gość Niedzielny (109 bin).
Basın özgürlüğü sıralamasındaki yeri (Sınır Tanımayan Gazeteciler): 62. sıra (2020)
Erişim: Nisan 2020
