İsveç: NATO üyeliği ufukta gözüktü mü?
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsveç’in NATO üyeliğini aylardır engelliyordu. Ancak şimdi, imzaladığı NATO’ya katılım protokolünü onaylanmak üzere parlamentoya sevk etti. NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, ülkenin kasım sonundaki dışişleri bakanları buluşmasında resmen savunma ittifakına dahil edilmesini istiyor. Gelişmenin arka plana ışık tutan yorumcular hâlâ bazı engeller görüyor.
Şimdi söz milletvekillerinde
Hükümet yanlısı Daily Sabah, kararın henüz parlamentodan geçmediğini hatırlatıyor:
“İsveç'in Katılım Protokolü'nün Meclis'in gündemine ivedilikle alınıp alınmayacağı henüz belli değil. Bununla birlikte Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın protokolle ilgili Meclis sürecini başlatması yeni bir adım. Türkiye geçen yıl Finlandiya'nın Katılım Protokolü'nü onaylayarak NATO genişlemesini desteklediğini göstermişti. Şimdi de Ankara, Meclis ve partileriyle İsveç'in terörle mücadele konusunda gerekli adımları atıp atmadığını değerlendirecek ve buna göre protokol hakkında kararını verecek.”
Erdoğan'ın hesapları tuttu
Kremlin yanlısı İzvestiya, Türkiye'nin engellemesini iç ve dış politikada oynadığı pokerin bir parçası olarak görüyor:
“Türkiye'nin 'gemide çıkardığı isyan', en başından beri hem cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi ülkedeki Batı karşıtı seçmenleri mobilize etmek hem de Türkiye'nin Brüksel ve Washington ile ilişkilerindeki pozisyonunu güçlendirmek için tasarlanmış geçici bir önlem gibi görünüyordu. Erdoğan her ikisinde de başarılı oldu: Seçimi kazandı, Avrupalı ve Amerikalı ortaklarından gelen eleştiriler de azaldı. ... Ankara artık NATO içindeki baş belası rolünden gönüllü olarak vazgeçiyor, ancak özel muamele bekliyor. Buna, Ortadoğu krizindeki konumu da dahil.”
Finlandiya ve Baltık devletleri kazançlı çıkacak
Kaleva, İsveç’in NATO üyeliğinin Kuzey ülkelerinin savunması için muazzam öneme sahip olduğuna vurgu yapıyor:
“İsveç’in nihayet NATO’ya girmesi, Finlandiya ve tüm Kuzey bölgesinin yanı sıra savunmalarını güçlendirecek Baltık ülkeleri için de harika bir gelişme olacak. İsveç, NATO’nun savunma planlamasına bütünüyle entegre edilecek. Kuzey bölgesi ve Baltık Denizi coğrafyasında istikrarı sağlamak üzere kendi gücünü ortaya koyacak. Bu sayede, Batı’nın Kuzey’deki savunma işbirliğinde boşluk kalmayacak. İsveç geçtiğimiz yıllarda savunma kapasitesini büyük oranda azaltmış olsa da hâlâ gelişmiş bir savunma sanayisine sahip. Bu artık bütün askeri ittifakın kullanımına sunulacak.”
Henüz hiçbir şey kesin değil
Dagens Nyheter, hem NATO üyeliği hem de bizzat NATO'nun işleyişi açısından hâlâ aşılması gereken engeller olduğu kanaatinde:
“Onaylanmadığı ve NATO Genel Sekreteri'ne gönderilmediği sürece Erdoğan'ın protokolü nerede beklettiğinin önemi yok. ... [Trump'ın ABD başkanı seçilmesi halinde] Avrupa'nın güvenliğinin temelden sarsılma tehlikesi var. Üstelik Ukrayna'ya verilen destek de azalıyor. ... Son başkanlık döneminden, Trump'ın NATO'yu pek de kutsal saymadığını biliyoruz. Şüphesiz savunma paktına bir gün katılacağız. ... Umalım da üyelik kasım ayında ya da en azından yıl sonundan önce gerçekleşsin.”
Erdoğan alacağını aldı
Türkiye’nin sürece taş koyarak elde edebileceği bir şey kalmadı, diyor Turun Sanomat:
“Erdoğan’ın açıklaması henüz beklenmiyordu. Süreçte ilerleme kaydedilmesinin birkaç muhtemel nedeni var. ABD’den savaş uçağı satın alma meselesi, Türkiye’nin tüm engelleri kaldırmak istediği bir noktaya varmış olabilir. Türkiye’nin Gazze savaşında arabuluculuk yapma niyeti de var gözüküyor ve Erdoğan Batı’ya güvenilir bir ortak olduğunu göstermek istiyor. ... Bu durumun basit açıklaması, sınırsız tavizler verilemeyeceği. Türkiye, İsveç’in NATO üyeliği sürecinde alabileceği her şeyi aldı ve daha fazla taş koymasının bir anlamı kalmadı.”
Salt 5. madde yetmiyor
Helsingin Sanomat, NATO’nun güvenlik garantilerinin yanı sıra ikili anlaşmalara da ihtiyaç olduğu kanısında:
“NATO’nun 5. maddesinin sağladığı güvenlik garantileri az değil, ama başka güvenlik çözümleri bulmak da şart. ABD’yle ikili ilişkiler giderek önem kazanıyor. İsveç’in ikili savunma işbirliği anlaşması üzerine ABD’yle yürüttüğü müzakereler önümüzdeki günlerde sonuçlanacak. Finlandiya da ABD’nin İskandinav ülkelerindeki askeri varlığına ilişkin kuralların belirleneceği müzakerelerin son evresinde. Kuzey Avrupa ülkelerinin güvenlik çıkarları, diğer NATO ülkelerininkilerden farklı.”
Macaristan için utanç verici
Fidesz, salı günü İsveç’in NATO üyeliğinin Macaristan Parlamentosu gündemine alınmasına ilişkin muhalefet önergesini reddetti. Hvg, Macaristan’ın dümen neferine dönmesinden korkuyor:
“Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın pazartesi günü beklenmedik bir şekilde konuyu parlamentoya taşımak istemesinin ardından, İsveçlilere yeşil ışık yakacak son üye muhtemelen Macaristan olacak. ... Bu durumu açıklamak Macaristan için her hâlükârda utanç verici olacak. Hükümete yakın kaynaklar daha önce hvg’ye, Orbán’ın karar için acele etmediğini zira bunun ülkenin NATO’daki imajını ya da ABD’yle ilişkilerini iyileştirmeyeceğini söylemişti.”