  Kıbrıs meselesi

Tahminen 13 bin Kıbrıslı, Kıbrıs Türk kesimindeki devlet okullarında başörtüsünün yasallaşmasını protesto etmek için salı günü Lefkoşa sokaklarına döküldü. Protestocular, 'Kıbrıs laiktir' sloganları attı. Adanın Türk işgali altındaki kuzey kesiminde gerçekleşen protestoya, farklı siyasi eğilimlerden üst düzey isimler de katıldı. Güney medyası gelişmeyi farklı açılardan değerlendiriyor.

BM Genel Sekreteri António Guterres, Kıbrıs sorununa ilişkin görüşmelerde yıllar sonra ilk kez umut verici gelişmeler kaydedildiğini duyurdu. Bu hafta düzenlenen konferansta, iki taraf da müşterek girişimler üzerinde anlaşmaya vardı. Bu doğrultuda iki kesimi ayıran sınır hattında yeni kontrol noktaları açılacak, mayınlar temizlenecek, bir gençlik komitesi kurulacak ve birlikte çevre projeleri hayata geçirilecek. Görüşmelere temmuz ayında devam edilmesi planlanıyor.

Netflix, Türk makamlarının şikâyeti üzerine Türkiye'nin 1974'te Kıbrıs'ı işgalini konu alan 'Famagusta' adlı dizinin 20 Eylül'de başlaması planlanan uluslararası yayınını askıya aldı. Dizi yalnızca, halihazırda televizyonda yayınlandığı Yunanistan'da izlenebilecek. Türkiye Dışişleri Bakanlığı, dizinin Kıbrıslı Rumların "kara propagandasına" hizmet ettiğini savunuyor.

Yunanistan’daki askeri cuntanın desteğini alan Kıbrıslı subaylar, 15 Temmuz 1974’de Lefkoşa’nın demokratik yollarla seçilmiş hükümetine karşı darbe düzenlemişti. Hedefleri, Yunanistan’la birleşmekti. Türkiye de bunun üzerine, Kıbrıslı Türklerin hamisi olarak müdahale hakkı olduğu gerekçesiyle adanın kuzeyini cebren işgal etmişti. İşgalin darbeciler devrildikten sonra sona ermemesi ve bugün hâlâ sürmesi, en az darbe kadar uluslararası hukuk ihlali olarak görülüyor.

Kıbrıs’taki BM barış gücü askerleri saldırıya uğradı. BM araçları iş makineleri tarafından kenara itildi ve arbede yaşandı. Uluslararası hukukça tanınmayan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) Kıbrıs Türklerinin de yaşadığı Pyla/Pile köyüne inşa etmek istediği yola, "Yeşil Hat" olarak adlandırılan tampon bölgeden geçtiği için itiraz ediliyor.

Gazimağusa’nın seçilmiş belediye başkanı Süleyman Uluçay’ın komşu Deryneia’da işgal karşıtı bir etkinliğe davet edilmesi, Kıbrıs’ta siyasi bir tartışmayı tetikledi. Kıbrıslı Rum partilerden ve kamuoyundan gelen tepkilerin ardından, Uluçay etkinliğe katılmayacağını bildirdi. Etkinlik, Gazimağusa’nın 1974’te Türk ordusu tarafından ele geçirilişinin yıldönümünde gerçekleştirilecekti.

1974 yılından bu yana bölünmüş Kıbrıs'ı tekrar birleştirmeye yönelik çok sayıda çabaya rağmen bu konuda bir türlü ilerleme sağlanamıyor. Son olarak BM Genel Sekreteri António Guterres, Kıbrıs Cumhuriyeti ve sadece Türkiye tarafından tanınan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti liderlerini, birleşme görüşmelerini yeniden canlandırmak amacıyla bir öğle yemeğine davet etti. Yorumcular kilitlenmenin sebebi üzerine düşünüyor.

Erdoğan, Türk birliklerinin 1974'te Kıbrıs'a ayak basmasının yıldönümünde adanın işgal altındaki kuzey bölgesinde yer alan Maraş'ı ziyaret etti. Kıbrıslı Rumların terk etmek zorunda kaldığı Hayalet Şehir, bölünmüş Kıbrıs'ın simgesi kabul ediliyor. Erdoğan, uluslararası eleştirilere rağmen Maraş'ın açılması yönündeki tutumunu devam ettiriyor.

Birleşmiş Milletler, 1974 yılından bu yana bölünmüş adanın birleşmesi görüşmelerini yeniden başlatmak için şu sıralar Kıbrıs'ta nabız yokluyor. Bunun yanı sıra garantör ülkeler Türkiye, Yunanistan ve Büyük Britanya'nın aynı masa etrafında toplanacağı bir konferans da planlanıyor. Kıbrıs medyası, taraflardan herhangi birinin Kıbrıs'taki Rum ve Türkleri barıştırmaya hazır ya da barıştırabilecek durumda olmadığını düşünüyor.

Erdoğan Kıbrıs için iki devletli çözümün müzakere edilmesini gerektiğini söyledi. Türkiye Cumhurbaşkanı Lefkoşa ve Maraş sahil şeridini ziyareti sırasında "Kıbrıs'ta iki halk ve iki ayrı devlet var," dedi. Şu ana dek Kıbrıs meselesindeki çözüm çabaları, adanın iki tarafının birleşmesi fikri etrafında dönüyordu.

Ay sonunda New York'ta gerçekleştirilecek BM Genel Kurulu'nda Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti, Kıbrıs sorunu konusunda müzakerelere yeniden başlanmasını talep edecek. Medyadan alınan bilgilere göre adanın yeniden birleşmesini sağlamak için esnek federasyon yapısı görüşülüyor. Buna göre merkezi hükümetin yetkileri kısıtlanacak. Kıbrıslı yorumcular bölünmüş durumda.

Kıbrıs Cumhuriyeti, 1974’te kuzey kısmının Türkiye tarafından işgal edilmesinden ve Kıbrıslı Türklerin Güney Kıbrıs’tan sürülmesinden bu yana boş duran binaların nasıl kullanılması gerektiğini tartışıyor. Daha önce bu binaların adanın kuzeyinden sürgün edilen Kıbrıslı Rumlara verilmesi düşünülmüştü. Ancak güncel veriler, başkalarının da bu işten zengin olduğunu gösteriyor. Kıbrıs medyası isyan ediyor.

Kıbrıs Türk Yönetimi, yeniden birleşmeye ilişkin görüşmelerin başarısızlığının ardından adanın işgal altındaki kuzey kesimindeki birçok köyü, Türk birliklerinin 1974'teki işgali sonrasında kaçmak zorunda kalan eski sakinlerinin geri dönüşüne açmaya karar verdi.

Kıbrıs'ın yeniden birleşmesi görüşmeleri, iki yılın ardından bir kez daha başarısızlıkla sonuçlandı. Adanın bölünmüşlüğünü sona erdirmek için bugüne dek en umut verici görüşmeler olarak tanımlanan bu müzakerelerin sona ermesiyle, ilgili ülkelerin basınında da hayal kırıklığı yaşanıyor.

BM'ye göre 1974'ten bu yana bölünmüş Kıbrıs'ta bir çözüm için İsviçre'de yürütülen müzakerelerde ciddi ilerleme kaydedildi. Görüşmeler 20 Kasımda Cenevre'de sürdürülecek. Kimi yorumcular, Rum kesimindeki şahinlerin birleşmeye ayak direyeceğini düşünürken, diğerleri iyimserlik telkininde bulunuyor.

Kıbrıs'ın birleşmesi umutları henüz sönmedi. Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiades ve Kıbrıslı Türklerin lideri Mustafa Akıncı, müzakerelere ocak ayında devam etme kararı aldılar. Yorumcular her iki devletten de uzlaşmacı olmalarını istiyor.

Kıbrıs'ın yeniden birleşmesi için yürütülen müzakereler önümüzdeki haftaya ertelendi. Geçtiğimiz perşembe Yunanistan, Türkiye ve Büyük Britanya garantör ülke sıfatıyla müzakarelere katılmıştı. Yorumcular, Avrupa'nın birleşik bir Kıbrıs'a ihtiyacı olduğu uyarısını yapıyor ve müzakerelerde daha fazla şeffaflık talep ediyor.

Kıbrıs Cumhuriyeti parlamentosunun aldığı bir karar, Kıbrıs Rumları ile Kıbrıslı Türkler adında müzakere yürüten taraflar arasında sürtüşmeye ve müzakerelerin kesilmesine neden oldu. Karara göre bundan sonra Kıbrıslı Rumların Yunanistan'a bağlanma talebiyle, 1950'de katıldıkları Enosis oylaması için okullarda anma düzenlenecek. Geçmişle yüzleşme çabası, Kıbrıs'ta barışın önünü mü kesiyor?

BM Kıbrıs Temsilcisi Espen Barth Eide adanın birleşmesi için ara verilen müzakerelerin mart ayında yeniden başlaması şansını büyük görüyor. Müzakerelere katılan ülkelerin basını ise, sorunun çözülmesi konusunda o kadar iyimser değil.

Adanın birleşmesi konusunda 2016'dan bu yana sağlanan ilerlemeler yeni anlaşmazlıklar nedeniyle başarısız olmak üzere. Akdeniz'de yeraltı kaynakları nedeniyle çıkan kavganın haftalardır büyümesi, Kıbrıs Devlet Başkanı Rum Anastasiades ve Yunanistan Dışişleri Bakanı şimdi de BM Özel Temsilcisi Espen Barth Eide'den şikayet ediyor. Bu kavganın ardında ne yatıyor?

BM'nin Kıbrıs Özel Danışmanı Espen Barth Eide, Kıbrıs müzakerelerini şimdilik durdurdu. Eide'ye göre iki tarafın müzakerecileri, 1974'ten bu yana bölünmüş durumdaki adanın yeniden birleşmesi sözleşmesinin müzakeresinin yapılacağı zirvenin işleyişi için ortak paydada buluşamadı. Yine de bir çözüm uman yorumculara göre her iki taraf da sorumluluk üstlenmekten kaçınıyor.

Kıbrıslı Türkler ve Rumlar haziranın sonundan bu yana BM gözetiminde İsviçre'de Crans-Montana'da müzakereleri sürdürüyor. İki ülkenin basını adanın birleşmesinde belki de son fırsat olan bu zirvenin başarı ihtimalini değerlendiriyor.