  Polonya'da yargı reformu

Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, muhalefetin ve AB'nin sert eleştirilerine rağmen, yargıçları cezalandıracak yasayı geçtiğimiz hafta onayladı. İktidardaki PiS'in 2016'dan bu yana adım adım uygulamaya koyduğu yargı reformunu sorgulayan yargıçlar, bundan sonra para cezası ödeyecek, kıdemleri düşürülecek, hatta görevden bile alınabilecek. Gazeteciler, AB ile Varşova arasındaki yargı kavgasının tırmandığını düşünüyor.

Avrupa Komisyonu, Polonya'nın tartışmalı yargıçlara zorunlu emeklilik uygulamasını Avrupa Adalet Divanı'na götürdü. AB Komisyonu'nun öne sürdüğü gerekçe, Varşova'nın yürüttüğü Yüksek Mahkeme reformunun yargının bağımsızlığını ihlal etmesi. Köşe yazarları Brüksel'in hamlesini alkışlarken geç kaldığını söylemeyi de ihmal etmiyor.

Varşova hükümetince açığa alınan yüksek mahkeme yargıçları, Avrupa Adalet Divanı'nı devreye soktu. Yargıçlar, milliyetçi muhafazakar Hukuk ve Adalet Partisi PiS hükümetinin tartışmalı yargı reformu uyarınca emekliliğe ayrılmamakta direniyor. Yorumcular çatışmanın risklerini ele alıyor.

Polonya'daki yargı reformu nedeniyle diğer Avrupa Birliği ülkeleri, Polonya'nın AB ülkelerine gönderdiği tutuklama taleplerini reddedebilecek. Lüksemburg'taki Avrupa Adalet Divanı kararınca, adil yargılama olmayacağı kanaati oluşması durumunda diğer üye ülke sanıkları Polonya'ya iade etmeyebilecek. Yorumcular için karar, hem ferahlama hem de facia anlamına geliyor.

Polonya'da 73 yüksek mahkeme yargıcından 27'sinin zorunlu emekliliğe ayrılmasını öngören yasa yürürlüğe girmesine rağmen, yargıçlar çarşamba sabahı işlerinin başındaydı. AB, Polonya'yı "hukuk devletinin sistematik olarak tehlikeye atmakla" suçluyor. Gazeteciler demokrasinin gördüğü tahribatın yıllarca sürebileceğinden ve başka ülkelere de sıçrayabileceğinden endişeli.

İrlanda'da bir mahkeme uyuşturucu ticareti nedeniyle Avrupa'da tutuklama emriyle aranan bir Polonyalının iade sürecini durdurdu. PiS hükümetinin yargı reformlarının ardından Polonya yargısının bağımsızlığından endişe duyan Dublin'deki yüksek mahkeme, Avrupa Adalet Divanı'na başvurdu. Çatışma nasıl sonlanacak?

AB Komisyonu bugün AB sözleşmesinin 7. maddesi uyarınca Polonya'ya karşı ceza yaptırımı uygulayıp uygulamamaya karar verecek. Kararın perde arkasında hükümet partisi PiS tarafından başlatılan ve AB'de birçok kişiye göre kuvvetler ayrılığına zarar verecek yargı reformu var. Yaptırım sürecinin sonunda Polonya AB Konseyi'ndeki oy hakkını bile kaybedebilir.

Cumhurbaşkanı Andrzej Duda tartışmalı yargı reformuyla ilgili alternatif taslağını açıkladı ve anayasa değişikliği önerdi. Burada yargıç atamalarında hükümetin değil, cumhurbaşkanının daha etkili olması öngörülüyor. Köşe yazarları taslağı eleştiriyor ve bunu kısmen PiS lideri Kaczyński'ye bir saldırı olarak değerlendiriyor.

AB Komiseri Frans Timmermans, perşembe günü Polonya hükümetini kıyasıya eleştirdi. Eleştiriler arasında Varşova'nın yargı reformu kavgasında ödün vermeye hazır olmaması ve AB Komisyonu'nun kaygılarını ortadan kaldırmak için çaba göstermemesi yer alıyor. Bu eleştiri Polonya'da öfkeyle karşılandı. Polonya medyası nedenlerini araştırıyor.

Polonya'daki hukuk reformu tartışması giderek büyüyor. Varşova hükümeti pazartesi günü Avrupa Komisyonu'nun koyduğu süreye uymayacağını açıkladı ve reforma yöneltilen eleştirilerin anlamsız olduğunu söyledi. Avrupalı gazeteciler Varşova ile Avrupa Komisyonu arasındaki sorundan endişeli.

Polonya'daki tartışmalı yargı reformu konusunda diğer AB ülkelerinden birçok ses Varşova'ya karşı daha sert bir tutum izlenmesini talep ediyor. Polonya'daysa bu talepler, Avrupa ve Almanya karşıtı bir ruh halini destekliyor. PiS'e yakın medya organları geçen haftaki gösterilerin Almanya tarafından finanse edildiğini ileri sürüyor. Yorumcular Berlin ve Brüksel'in Polonya'daki imajını ele alıyor.

Polonya hükümetiyle muhalefet arasında uçurumun ne kadar derin olduğu, en son yargı reformu kavgasında da görüldü. Avrupa basını, geçmişte yaşanan hangi olayların bu siyasi krizin çıkmasında etkili olduğunu tartışıyor.

Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda'nın yargı reformuyla ilgili üç yasadan ikisini veto etmesinden iki gün sonra Avrupa basını hala işin perde arkasını merak ediyor. Bazıları Duda'nın vetosunu göstericilerin başarısı olarak görüyor, başkaları içinse cumhurbaşkanı, hala PiS Genel Başkanı Jarosław Kaczyński'nin kuklası.

Polonya Cumhurbaşkanı Duda sürpriz bir şekilde PiS'in savunduğu yargı reformunu veto etmekle tehdit etti. Duda ancak kendi değişiklik önerisi kabul edilirse üst mahkemenin hakim atamalarıyla ilgili yasa reformunu imzalayacağını söyledi. Bu sözlerle yargı bağımsızlığıyla ilgi mücadelede ikinci raunt başlamış oldu. Konu köşe yazılarında çokça ele alınmaya devam ediliyor.

Polonya'da bu haftasonu binlerce insan yargı reformunu protesto etti. Protestocuların umudu, Devlet Başkanı Duda'nın, pazartesi günü ilan ettiği üzere yeni yasaları onaylamaması. Polonya medyası, bu kadar çok genç insanın sokağa çıkmasını takdirle karşılıyor ancak protesto hareketini farklı biçimlerde değerlendiriyor.

Tüm uyarılara karşın Polonya'daki iktidar partisi PiS tartışmalı yargı reformunu hayata geçirmekte kararlı. İşi ciddiye alan Avrupa Komisyonu ise sözleşme ihlali soruşturması başlatıyor. Bu gelişme yorumcuların bir kısmınca demokrasinin yıkılması, diğerleri tarafındansa dışarıdan uygunsuz müdahale olarak değerlendiriliyor.