  AB'nin yeni genişleme hedefi, Batı Balkanlar

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, Belgrad’ın bağımsızlığını tanımadığı Kosova’yla yaşanan ihtilafta geri adım attı: Vučić, Batılı müzakerecilerin kısa süre önce Almanya ve Fransa tarafından sunulan normalleşme planının kabul edilmemesi halinde yaptırım uygulanacağı tehdidinde bulunmasının ardından, uzlaşmadan yana olduğunu belirtti. Yorumcular, meselenin geleceğine dair öngörülerde bulunuyor.

AB üyesi Hırvatistan, 1 Ocak 2023 itibarıyla hem avro bölgesine hem de Schengen bölgesine katıldı. Başbakan Andrej Plenković ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Zagreb'de düzenledikleri ortak basın toplantısında "tarihi bir andan" bahsettiler ve bugünün "tarih kitaplarına geçeceğini" söylediler. Basından alkış da geliyor eleştiri de.

Kosova geçtiğimiz hafta resmen AB’ye katılmak için başvurdu. AB’yle yakınlaşmanın önündeki en büyük engel, beş AB ülkesinin Kosova’yı bağımsız bir devlet olarak tanımaması. Toprak talebini sürdüren komşu Sırbistan ise kısa süre önce asker gönderme tehdidinde bulunmuştu. Ülkeyi neler bekliyor?

AB’li yetkili bakanların 8 Aralık’ta Schengen bölgesine yalnızca Hırvatistan’ın dahil olmasına izin verip Romanya ve Bulgaristan’ı kabul etmeme kararı, zihinleri meşgul etmeye devam ediyor. Avusturya ve Hollanda, reddedilen ülkelerdeki göç politikalarıyla ilgili endişelerini dile getirmiş ve gerekli olan oybirliğiyle karar alınmasını engellemişti.

AB liderleri, Batı Balkanlar’ın birliğe katılım sürecini hızlandırmak istiyor. Bunun ön koşulunun ise Arnavutluk, Sırbistan, Kuzey Makedonya, Bosna-Hersek, Karadağ ve Kosova’nın “inandırıcı reformlar” yapması ve Rusya’ya yönelik yaptırımlara destek sunması olduğu belirtiliyor. Ayrıca, Tiran’daki zirveden çıkan karar uyarınca ülkelerin enerji kriziyle mücadele kapsamında birer milyar avro alması bekleniyor. Peki şimdi yapılması gerekenler neler?

Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’un AB’ye üyelik müzakerelerinin yolu açıldı. Kuzey Makedonya parlamentosunun cumartesi günü Bulgaristan’la yaşanan anlaşmazlıkla ilgili Avrupa Komisyonu’nun uzlaşma önerisini kabul etmesinin ardından, Genişlemeden Sorumlu Avrupa Komisyonu Üyesi Olivér Várhelyi salı günü müzakerelerin başlayacağını teyit etti. Yorumcular, yeni bir ivme kazanıldığı görüşünde.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile Ukrayna’nın savaş dolayısıyla gerçekleştirdiği hızlı üyelik başvurusunu görüşmek üzere Kiev’e giderken, Almanya Şansölyesi Olaf Scholz da Batı Balkanlar’daki birçok ülkeyi ziyaret etti. Burada AB üyeliği için uzun süredir sırada bekleyen devletler var. Medyaya göre rekabetin büyümesi Brüksel’in lehine.

AB ve Batı Balkan devletleri temsilcileri AB'nin genişleme sürecini de görüşmek üzere çarşamba günü Slovenya'da bir araya geldi. AB üyesi ülkeler, Sırbistan, Arnavutluk ya da Kuzey Makedonya'nın üyelik tarihi üzerinde henüz anlaşamadıkları için aday ülkelerdeki hayal kırıklığı büyük. Yorumcular AB'nin tereddüdünü de anlayışla karşılıyor.

Angela Merkel, son kez başbakan olarak Batı Balkanlar'a gitti. Tiran'da Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ, Bosna, Kuzey Makedonya ve Kosova liderleriyle görüştü. Köşe yazarları, Merkel'e Batı Balkanlara olan özel ilgisi nedeniyle olumlu bakıyor, ama geçtiğimiz yıllarda ne Almanya ne de AB'nin bölgeye gerçek bir perspektif sunmasını eleştiriyorlar.

Batı Balkan devletleri arasındaki onuncu Brdo-Brijuni-Buluşması, pazartesi günü Slovenya'da yapıldı. Slovenya ve Hırvatistan, bölgesel işbirliği yoluyla bölgenin AB entegrasyonunun yolunu açmak üzere 2013 yılında bu süreci başlatmıştı. Ancak Sloven medyasında, Avrupa Birliği'nin bu süreçle ilgilenmediği görüşü hakim.

AB dışişleri bakanları, Batı Balkan ülkelerinin kalkınmasıyla ilgili olarak pazartesi günü biraraya geldi. AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Kosova ile Sırbistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için görüşmelere başlanmasını önerdi. Borrell ayrıca AB'ye vizesiz seyahat ve Bulgaristan'ın Kuzey Makedonya'yla katılım müzakerelerine koyduğu vetonun kaldırılmasının önemli olduğunu vurguladı.

Zoran Zaev'in liderliğindeki sosyal demokrat koalisyon Kuzey Makedonya'da 15 Temmuz günü yapılan parlamento seçimlerinde oyların neredeyse yüzde 36'sıyla seçimi kıl payı kazandı. Milliyetçi muhafazakar VRMO, oyların yaklaşık yüzde 34,5'ini aldı. AB Konseyi Kuzey Makedonya ve Arnavutluk ile katılım görüşmelerini bir kez daha erteledikten sonra Zaev ocak ayında başbakanlık görevini bırakmıştı.

"Her devletin Avrupa'ya katılım ihtimali olmalıdır." Almanya Başbakanı Angela Merkel üç yıl önce ilki yapılan Batı Balkanlar Zirvesi'nde bu sözü vermişti. Bu yılın zirvesi Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova, Makedonya, Karadağ ve Sırbistan'ın katılımıyla çarşamba günü sona erdi. Avrupalı yorumcular, sözü verilen AB perspektifinin çok uzak olduğu görüşünde.

AB, Batı Balkanlardaki devletlerin üyelik sürecini hızlandırmaktan yana. Sırbistan ve Karadağ 2025'de AB'ye üye olabilir. Bosna-Hersek, Makedonya, Arnavutluk ve Kosova da katılım konusunda net bir yol haritasına sahip olacak. Juncker, söz konusu ülkelerin katılım koşullarını yerine getirmekten henüz uzak olduklarını sözlerine ekledi. Yorumcular, katılım öncesi hangi ödevlerin yapılması gerektiğini değerlendiriyor.

AB, Batı Balkanlar Zirvesi'nde Sırbistan, Karadağ, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova ve Makedonya gibi aday ülkelerden daha fazla çaba göstermelerini istedi. Karşılığında daha fazla mali yardım ve altyapı projeleri sağlanacak. Köşe yazarları altı Batı Balkan ülkesinin üyelik şanslarını ve Rusya'nın rolünü değerlendiriyor.

AB Konseyi, Kuzey Makedonya ve Arnavutluk'la üyelik müzakerelerinin başlatılmasını ekim ayına erteledi. Lüksemburg'taki AB Avrupa Bakanları zirvesinden bu sonuç çıktı. Yorumcular AB'nin oyalama taktiğini abartmamasını, potansiyel adaylarınsa yılgınlığa kapılmamasını salık veriyor.

AB'nin Kuzey Makedonya ve Arnavutluk'la üyelik müzakerelerinin başlatılmasını bir kez daha engellemesi tartışmalara neden oluyor. Fransa'nın yanı sıra Danimarka ve Hollanda da bu sürece karşı çıkmıştı. Bölgeden Macron'un tereddütünü haklı bulan sesler yükselmeye başladı.

AB üyesi devletlerin Avrupa bakanları, salı günü yaptıkları bir video konferansta Kuzey Makedonya ve Arnavutluk ile katılım müzakerelerine başlama kararı aldı. Ekim ayında bu girişim başka sebeplerin yanı sıra Fransa'nın direnci yüzünden başarısız olmuştu; katılım süreci reformunun ardından şimdi Fransa da yeşil ışık yaktı. Ancak yorum köşelerine mutlak bir memnuniyet hakim değil.

Çarşamba günü video konferansla gerçekleşen AB-Batı Balkanlar zirvesinde AB devlet ve hükümet başkanları, "Batı Balkanların Avrupa perspektifine sınırsız destek vereceklerini" dile getirdi. Ayrıca bölgedeki AB üyesi olmayan altı ülkeden mevkidaşlarına 3,3 milyar avro tutarında kriz yardımı sözü verdiler. AB üyeliği için bu kez de bir zaman aralığı belirtilmedi. Köşe yazarları zirvenin bilançosunu çıkarıyor.