  Suriye'de savaş

Koblenz Yüksek Bölge Mahkemesi, Suriye'de devlet eliyle uygulanan işkenceye ilişkin dünyadaki ilk ceza davasında Enver R.'yi insanlığa karşı suç işlemekten müebbet hapis cezasına çarptırdı. Suriye gizli servis hapishanesinin eski sorgu müdürü, en az 4.000 kişiye sistematik işkence yapmaktan sorumlu tutuluyor. Avrupa basını kararı memnuniyetle karşılarken, yapılması gereken çok şey olduğunu düşünüyor.

2011 ilkbaharında, Arap Baharı'nın ardından basit reformlar için yapılan gösterilerle başlayan olaylar bir felaketle sonuçlandı: Aktivistlerin verdiği sayılara göre Suriye İç Savaşı nedeniyle en az 388 bin kişi öldü, milyonlarca insan göç etmek zorunda kaldı. Hapiste olan ya da ortadan kaybolmuş on binlerce insan söz konusu. Medya, çatışmanın dışındaki aktörleri itham ediyor.

Suriye'de devletin uyguladığı işkence ve işlediği cinayetlerle ilgili dünya çapındaki ilk davada Almanya'nın Koblenz şehrindeki bir mahkemede karar verildi. Gizli servis elemanı olduğu 2011 yılında, cezaevlerinde işkenceye tabi tutulacaklarını bildiği halde yakaladığı göstericileri cezaevine götüren bir sanık, 4,5 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Davalı Almanya'ya sığınmacı olarak gelmiş, burada işkence mağdurlarından biri tarafından teşhis edilmişti.

Zorlu pazarlıkların ardından BM Güvenlik Konseyi, Suriye'ye yapılacak insani yardımın sürdürülmesi üzerinde uzlaşıya vardı. Hükümet kontrolünde olmayan bölgelere de yardım yapılmasının önünü açan 2014 tarihli kararın geçerliliği cumartesi günü sona ermişti. Ancak şimdiye dek yapılan önerileri geri çeviren Rusya ve Çin çekimser oy kullandıkları için yardımlar tek bir yerden bölgeye ulaştırılabilecek.

Bugün Almanya'nın Koblenz kentinde Suriye istihbarat servisinin iki eski çalışanına açılan dava görülmeye başlanacak. Böylece ilk kez Esad rejimi temsilcileri işkence nedeniyle mahkeme önüne çıkarılmış olacak. Davalı Enver R. ayrıca en az 58 kişinin katlinden sorumlu tutuluyor. Davanın kapsamı çok geniş olmasa da Almanca basın bunu önemli bir işaret olarak değerlendiriyor.

Rusya Devlet Başkanı Putin ve Türk mevkidaşı Erdoğan, aylardır sert çatışmaların yaşandığı İdlib için ateşkes imzaladıktan sonra kriz Avrupa kamuoyunun gündeminden büyük oranda çıktı. Bunun sebeplerinden biri de kuşkusuz Koronavirüs.

Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Suriye sorununda bir çözüme ulaşmak üzere Rusya Devlet Başkanı Putin'le perşembe günü (bugün) Moskova'da buluşuyor. Erdoğan, Türkiye ile Rusya'nın karşılıklı sıcak çatışmanın eşiğinde olduğu ve bir milyondan fazla insanın kaçıp terk ettiği İdlib'de bir ateşkes yapılmasını istiyor. Gazeteciler Moskova yolundaki Erdoğan'ın elini zayıf görüyor.

Suriye'nin İdlib vilayetinde gerilim tırmanıyor. Geçtiğimiz günlerde yaşanan çatışmalarda onlarca Türk askeri de hayatını kaybetti. Türkiye karşılık vererek Suriye'nin savaş jetlerini düşürdü. Böylece Esad'ı destekleyen Rusya'yla da gerginlik arttı. Gazeteciler hangi tarafın daha güçlü olduğu konusunda kararsız.

Rotasında hata olduğu tahmin edilen bir füze Suriye'deki iç savaş bölgesinden çıkıp pazartesi gecesi Kıbrıs'ın başkenti Lefkoşa yakınlarına düştü. Yaklaşık 20 kilometre ötede, Kuzey Kıbrıs'ta bir tepede yangına neden olan füze can kaybına yol açmadı. Suriye'nin komşuları savaşın ne denli yakın olduğunun farkında mı?

Kürt-Arap birlikler ABD'nin de desteğiyle Doğu Suriye'de, Bagus beldesi yakınındaki son IŞİD kalesini almaya çalışıyor. Burada saklandığı tahmin edilen yaklaşık 600 IŞİD militanı cansiparane direniyor. IŞİD'in sonu geldi mi?

Suriye konusunda Türkiye ile ABD'nin görüş ayrılıkları, ABD Güvelik Danışmanı Bolton'un salı günkü Ankara ziyaretinde ayyuka çıktı. ABD açıkladığı asker çekme sürecini erteledi, zira Bolton, Ankara tarafından terör örgütü olarak mücadele edilen Suriyeli Kürt YPG milisleri için "güvenlik teminatı" istedi. Yorumcular Washington'un Suriye emellerini inceliyor.

Gerek yurtiçi gerekse yurtdışından üst düzey siyasetçiler, Trump'ın ABD birliklerini Suriye'den çekme kararını sert bir dille eleştirdi. ABD, iç savaş yaşanan Suriye'de şu ana dek yaklaşık 2000 asker konuşlandırdı. ABD, askerlerini çekme kararını ertelese de radikal İslamcı güçlerin güçlenebileceğinden endişe duyan köşe yazarları, Suriye'de güçler dengesinde yeni bir değişim bekliyor.

Türk Cumhurbaşkanı Erdoğan Kuzey Suriye'de konuşlanan Kürt YPG milislerine karşı yeni bir saldırı yapılacağını açıkladı. Ankara hükümeti, PKK'yla güçlü bağları olduğu için sınırındaki YPG'nin varlığıyla mücadele ediyor. Öte yandan ABD, IŞİD'le mücadele ettikleri için Suriye'deki Kürtlere silah veriyor ve onları askeri olarak destekliyor. İşte bu yüzden Türkiye medyası için ABD'nin takınacağı tavır büyük öneme sahip.

Erdoğan, Macron, Merkel ve Putin, İstanbul'daki dörtlü Suriye zirvesinde, iç savaşın sürdüğü ülkedeki siyasi sürecin ana çerçevesini çıkardı. Bir anayasa komisyonu kurulması ve bu komisyonun çalışmalarına yıl sonuna kadar Cenevre'de başlaması kararlaştırıldı. Suriye için böyle bir çözümün başarı şansı var mı?

Suriye'de isyancıların son kalesi İdlib'e saldırının şimdilik önüne geçilmesinin ardından, sıra savaş sonrası ülkede kurulacak düzene geldi. Hukukçulardan oluşan uluslararası bir grup, salı günü BM Genel Sekreteri Guterres'e çağrıda bulunarak Suriye'nin yeniden inşası sırasında insan hakları ihlalleri yaşanabileceği uyarısında bulundu. Köşe yazarları Batı'nın artık gözlerini kaçıramayacağını yazıyor.

Şam yönetimi ve Rusya, Suriye'de isyancıların elindeki son büyük topraklara saldırmaya başladı. İdlib saldırısı, yalnızca bölgede şiddetli çatışmalara değil -kimyasal silah kullanılması durumunda-, Rusya ile NATO arasındaki askeri bir çatışmaya da yol açabilir. Gerginliğin tırmanması önlenebilir mi?

Suriye'deki savaş bölgesinden sivil halkı kurtarmalarıyla tanınıyorlardı, şimdiyse kendileri tehlikede: Suriyeli yardım örgütü Beyaz Miğferler'in 422 üyesi ve akrabaları, İsrail ordusu tarafından Suriye'nin güneyindeki savaş bölgesinden çıkarılıp güvenli bir yere taşındı. Basın, kurtarıcıların gösterişli kurtarma operasyonundan övgüyle söz ediyor.

ABD, Fransa ve Britanya ile birlikte Suriye'ye karşı yürüttüğü hava saldırısının başarılı olduğunu açıkladı. Bombardımanların Esad rejiminin kimyasal silah üretim olanaklarını ciddi ölçüde daralttığı ileri sürülüyor. Gazeteciler bundan sonraki adımı sorguluyor ve dikkatlerini özelilkle İran'a yöneltiyor.

Büyük Britanya ve Fransa, ABD'nin Suriye'deki hava saldırılarına katılırken, Almanya ve AB çekimser kaldı. Yorumcular, farklı dış politika stratejilerini mercek altına alıyor.

ABD, Fransa ve Britanya'nın önümüzdeki günlerde, Esad rejiminin Doğu Guta'da kullandığı ileri sürülen kimyasal silahlara karşı ortak bir tavır almayı kararlaştırması bekleniyor. Rusya, Beyaz Bereliler yardım örgütünün verilerine göre 42 insanın hayatını kaybettiği saldırının asiler tarafından düzenlendiğini ileri sürüyor. Basın, batının bu tehditlerinin inandırıcılığı ve Esad'ı geleceğiyle meşgul.

Rusya, Türkiye ve İran liderleri Ankara'daki zirvede Suriye'de acil bir barış için çağrıda bulundular. Aynı zamanda üç ülkenin farklı çıkarları da gündeme geldi. Köşe yazarları, Avrupa'nın kararlı bir şekilde görüşünü dile getirmemesini eleştiriyor ve İran ile Rusya'nın neden bu savaşı ikişer kez kazandığını açıklıyor.

ABD Başkanı Trump, ABD birliklerinin Suriye'den çekileceğini ve ülkenin yeniden inşası için vadedilen yardımların iptal edileceğini açıkladı. Kimi köşe yazarı, birliklerin çekilmesinin ülkenin dengesini olumsuz etkileyeceğini ifade ederken diğerleri böyle bir adımın teslimiyet anlamına geleceğini söylüyor.

Rusya'nın girişimiyle Doğu Guta'da bugün ve izleyen günlerde yerel saatle 9 ile 14 arası ateşkes uygulanacak, yardım konvoyları bölgeye girebilecek, sivillerin bölgeyi terk edebilmeleri için koridorlar açılacak. Kuzey Suriye'de yer alan Afrin'de çatışmalar sürüyor. Medyadaki yorumlara bakılacak olursa, BM'in cumartesi günü kararlaştırdığı daha uzun bir ateşkesten henüz çok uzaktayız.

Askeri harekatın başlamasından yaklaşık iki ay sonra Türk ordusu ve müttefikleri Kuzey Suriye'deki Afrin'i aldı. Kürt milis gücü YPG geri çekilirken, on binlerce insan bölgeden kaçıyor. Türkiye, Afrin'in yeniden inşasına başlanacağını duyururken köşe yazarları Türkiye'nin Afrin'deki çıkarlarını ve planlarını masaya yatırıyor.

Kuzey Suriye'deki Afrin vilayetinde Türkiye ile Esad rejimi arasında doğrudan bir çatışma tehdidi söz konusuyken, ayrılıkçıların Şam yakınlarındaki Doğu Guta'daki yerleşiminde 400 bin insan kapana kısılmış durumda. Suriye ordusu bölgeyi günlerdir bombalarken, BM Güvenlik Konseyi durumu değerlendirecek. Gazeteciler sivil halkın tarafların merhametine teslim edildiğini bildiriyor.

Geçtiğimiz hafta ABD'nin bir hava saldırısında Deyrizor'da sayısı bilinmemekle beraber birçok Rus paralı askeri öldürüldü. Askerler Esad'a bağlı birliklerin içinde savaşıyordu. Böylece Suriye savaşında ilk kez ABD'li ve Rus askerler karşı karşıya gelmiş oldu. Rus medyası bu vesileyle Rus paralı asker sistemini mercek altına alıyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan cumartesi günü Zeytin Dalı operasyonunun Suriyeli milislerin kontrolündeki İdlib'e kadar genişletileceğini açıkladı. Türkiye ordusu yaklaşık bir haftadır Kuzey Suriye'deki Afrin'de Kürt milisleriyle çarpışıyor. Yorumcular operasyonun gerekçelerini ve başarı ihtimalini değerlendiriyor.

Suriye sınırındaki birliklerini toplamaya başlayan Türkiye, ABD'nin Kürtler liderliğindeki bir "sınır güvenliği birliğini" desteklediği ve şu anda Kürt grupların elinde bulunan Afrin'e müdahaleye hazırlanıyor. Yorumculara göre, NATO müttefiki Türkiye ile ABD arasında doğrudan bir çatışmanın kaçınılmaz olup olmadığı konusu tartışmalı.

Cenevre'deki Suriye savaşı müzakereleri pazartesi günü yedinci kez başladı. Ülkenin güneyi için ABD ile Rusya tarafından geçtiğimiz hafta sonu müzakere edilen ateşkesin halen sürüyor olması, görüşmelerin olumlu olmasına katkı sağlayacaktır. Ancak birçok yorumcu hala kuşkucu.

ABD Dışişleri Bakanı Tillerson ve Rus meslektaşı Lavrov Çarşamba günü Moskova'da iki ülkenin yakınlaşması konusunda görüş birliğine vardı. Hem fikir olmadıkları konu, şu anda en önemli mesele olan Suriye'ydi. Moskova aynı gece BM tasarısını veto etti. Köşe yazarları iki büyük gücün Suriye meselesinde hangi koşullarda yakınlaşabileceklerini sorguluyor.

BM Güvenlik Konseyi, Suriyeli hükümet birlikleri tarafından yapıldığı ileri sürülen zehirli gaz saldırısının incelenmesini talep eden bir kararı oylamaya sunacak. Rusya'nın engellemesi nedeniyle geçtiğimiz hafta ilgili bir tasarı üzerinde mutabakat sağlanamamıştı. Yorumcular, Batı'nın Moskova'ya nasıl bir tavır göstermesi gerektiği konusunda farklı görüşlere sahip.

Suriye'de savaşın sona erdirilmesi için taraflar arasında perşembe gününden bu yana Cenevre'de yeni görüşmeler yapılıyor. BM'nin Suriye Özel Temsilcisi Staffan di Mistura, Esad rejimi delegasyonunu ve muhalifleri ayrı görüşmeler için ağırladı. Ana ihtilaf konusu bir kez daha Esad'ın gelecekteki konumu oldu. Yorumcular fazla iyimser değil ve müzakere gücünü kullanması için Moskova'ya çağrıda bulunuyor.

Uluslararası Af Örgütü'nün bir raporuna göre, Suriye rejimi 2011-2015 yıllarında 13 bine yakın insanı Saydnaya hapishanesinde idam etti. İsnat edilen korkunç suçların delillerine işaret eden yorumcular, Esad ve diğer sorumluların mutlaka cezalandırılmasını talep ediyor.

Astana'da iki gündür devam eden Suriye barış müzakereleri çok önemli kararlar alınmadan sona erdi. Sonuç bildirgesinde Rusya, Türkiye ve İran'ın kırılgan ateşkesin güçlendirilmesi için çaba harcayacağı yer aldı. Yorumcular, şubat ayı başında Cenevre'de devam edecek müzakerelerde hangi koşulların Suriye sorununu çözüme götüreceğini tartışıyor.

BM Güvenlik Konseyi, oybirliğiyle Halep'e gözlemci gönderme kararı aldı. Gözlemciler pazartesi günü yeniden başlayan tahliyeyi de izleyecek. Ancak kimi gazeteciler, bu kararın veto hakkı bulunan devletlerin kendilerini affettirmeye yetmeyeceği eleştirisini getiriyor ve tahliye planlarının arkasındaki düşünceleri açıklıyor.

Suriye rejimi Rus savaş uçaklarının desteğiyle isyancıları Doğu Halep'ten sürerken, binlerce insan kaçıyor. Hükümet birliklerinin Kuzey Suriye'deki Halep'te başarılı olması, iç savaşın gidişatını değiştirebilir. Kimi yorumcular Halep'in alınmasının terör örgütlerine yeni üye kazandıracağı öngörüsünde bulunurken, işlerin bu noktaya gelmesinde ABD Başkanı Obama'nın da sorumluluğu olduğunu söylüyor.

Türk birlikleri Suriye'de ilerlemeye devam ederken ABD'nin desteklediği Kürt birliklerine saldırıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan'a göre El-Bab yakınlarındaki teröristlerle mücadele. Yorumculara göreyse konu Kürt milisleri de kapsıyor.