  Navalnıy, Putin'e karşı

Hafta sonu Aleksey Navalnıy’ın ölümünün birinci yıldönümüydü. Vladimir Putin rejiminin en meşhur ve muhtemelen de en sert muhalifi, bir zehirleme girişimi ile Rusya’nın kutup bölgesindeki bir ceza kampında üç yıllık hayli ağır hapis cezasından kurtulduktan sonra, sebebi belirlenemeyen koşullar dolayısıyla aniden hayatını kaybetmişti. Medya halen Rus muhalefetinin lider figürünü kaybetmenin üzüntüsünü yaşıyor.

Rusya'nın en tanınmış mahkûmu Aleksey Navalnıy'ın akıbetiyle ilgili iki haftadan uzun bir süredir bilgi alınamıyor - en azından Putin'in azılı muhalifiyle ilgili bilgi verene ödül dahi teklif eden destekçileri açısından durum böyle. Yetkililerin sessizliğini koruması, ülkede Navalnıy ile ilgili hastalık, nakil ve hatta planlı bir takas söz konusu olduğuna dair türlü söylentilerin yayılmasına yol açtı.

Rusya’da bir mahkeme, cuma günü muhalif siyasetçi Aleksey Navalnıy’a bir hapis cezası daha verdi. Zaten iki yıldır cezaevinde bulunan 47 yaşındaki Navalnıy, aşırıcılık suçlamasıyla toplam 19 yıla çarptırıldı. Yorumcular, kararın arka planına ve amacına ışık tutuyor.

Rus muhalif politikacı Aleksey Navalnıy halihazırda Rusya’daki bir cezaevinde tutuklu bulunuyor. Moskova'daki bir mahkeme şimdi de meşhur Putin karşıtına ağırlaştırılmış koşullar altında dokuz yıllık başka bir hapis cezası daha verdi. Yorumcular kararı eleştirerek dayanışma çağrısında bulunuyor.

Rus muhalif Aleksey Navalnıy, yurttaş haklarını ihlal eden bir örgüt kurduğu gerekçesiyle açılan yeni bir davayla karşı karşıya. Aslen tarikatlar için yapılan yasa Navalnıy'a uygulanırsa üç yıl daha hapis cezası alabilir. Navalnıy bu yılın başında başka suçlamalarla 2023 yazına kadar bir "tevkif kampına" gönderilmişti.

Aleksey Navalnıy'ın Rusya'daki hareketi, resmi çalışmalarını durdurdu. Savcılığın talebi üzerine Moskova'da bir mahkeme Navalnıy'ın Yolsuzlukla Mücadele Vakfı FBK'nın faaliyetlerini önleyici olarak yasakladı. Savcılık aynı zamanda siyasi kadroların faaliyetlerini doğrudan yasakladı. İçeriği büyük oranda gizli olan bir iddianameye göre hem vakıf hem de siyasi kadrolar aşırı uç olarak sınıflandırılıp yasaklanmak isteniyor. Rusya dışındaki medya da şaşkın.

Putin'in ulusa sesleniş konuşmasını yaptığı günün akşamı on binlerce insan, hapis tutulan, ağır hasta muhalif siyasetçi Aleksey Navalnıy'la dayanışma göstermek için sokaklara döküldü. İnsan hakları derneği Human Rights Watch'ın verilerine göre bu kez protestoculara karşı daha az şiddet kullanıldı. Köşe yazarları, Navalnıy için protestoların sonuna gelinip gelinmediğini tartışıyor.

Putin karşıtı Navalnıy, hapishanedeki tıbbi bakımın yetersizliğini protesto etmek amacıyla açlık grevine başladı. Navalnıy'ın sağlık durumu gittikçe kötüleşiyor; buna ilave olarak kendisi ve çevresindekilerin ifadelerine göre şiddetli öksürük ve ateşin yanı sıra el ve ayaklarında his kaybı yaşıyor. Yorumcular rejim karşıtı Navalnıy'ın hayatının tehlikede olduğu görüşünde.

Aleksey Navalnıy'ın sağlık durumu hapiste anlaşılan hızlıca kötüleşti. Navalnıy sırt ağrılarından ve bacağındaki kısmi felçten şikayetçi ancak neredeyse hiç tıbbi yardım alamıyor. Onun yerine "kaçma riski" olduğu gerekçesiyle geceleri saat başı kontrol amacıyla uykusundan uyandırılıyor. Gözlemciler Rusya'yı işkence yapmakla itham ediyor ve Navalnıy'a yapılan işkencenin gerekçelerini araştırıyor.

İnsan hakları organizasyonu Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), Putin karşıtı Navalnıy'ı artık 'şiddetle ilişkisiz siyasi tutuklu' olarak değerlendirmediğini duyurdu. Arka planda Navalnıy'ın eski konuşmalarına ilişkin şikayetler var. Af Örgütü, Navalnıy'ın göçmenler ve belli bölgelerle ülkeler hakkındaki söylediği ve bugüne kadar geri çekmediği ayrımcı ifadelerine atıfta bulunuyor. Af Örgütü'nün bu değerlendirmesi kime zarar veriyor?

Brüksel'de buluşan AB dışişleri bakanları, muhalif siyasetçi Aleksey Navalnıy'a muamelesi nedeniyle Rusya'ya yeni yaptırımlar uygulanması konusunda anlaşmaya vardı. Önümüzdeki haftadan itibaren, Navalnıy'ın tutuklanmasından sorumlu kişilerin malvarlıkları dondurulacak ve AB'ye girişleri engellenecek.

Aleksey Navalnıy, iki yıl sekiz ay hapis cezasına çarptırıldı. Moskova'da bir mahkeme 2014 yılından kalma tecilli cezayı, hapis cezasına çevirdi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu davayı daha 2017 yılında keyfi olarak nitelendirmişti. Avrupa basını Rusya'nın, siyasi olduğu aşikar bu kararla kendini iyice yalıttığını düşünüyor ve Navalnıy için ne yapılabileceğine kafa yoruyor.

Navalnıy'ın gözaltına alınması, yolsuzluklar ve hukuk devletinin olmamasına karşı gösterilerin ikinci hafta sonunda da onbinlerce insan sokağa çıktı. Güvenlik güçleri sık sık şiddet kullanırken, ülke çapında 5 bini aşkın kişi gözaltına alındı. Gözlemcilerin protestolar konusundaki görüşleri, etkilerini yitireceklerinden "ciddi bir dönüşümün habercisi" olduklarına kadar uzanıyor.

"Putin'in Sarayı" gündemden düşmüş değil. Navalnıy'ın ekibi geçtiğimiz hafta içinde, Karadeniz kıyısındaki lüks bir saray hakkında bir belgesel yayınladı. Ülke çapındaki protestoların ardından Putin, seçilmiş üniversite öğrencilerinin de katıldığı bir canlı yayında saray hakkında açıklamalar yaptı, ancak gazetecileri ikna edemedi. Köşe yazarları Putin'in toplantısını müstehzi bir gülümsemeyle yorumluyor.