Estonya ekonomisi krizde: Litvanya rol model olabilir mi?
Uzun yıllar ekonomisi en güçlü Baltık ülkesi olan Estonya, 2022’den bu yana durgunluk sürecinde. Litvanya’da ise halihazırda yüzde 3,5’lik bir büyüme yaşanıyor. Estonya’daki durgunluğun muhtemel sebeplerinden biri, daha fazla kredi kullanmaları dolayısıyla faiz artışlarının en büyük yükü özel şahısların ve şirketlerin üzerine bindirmesi. Ancak yorumcular başka nedenlere de işaret ediyor.
Tasarruf, kesinti, özelleştirme
Postimees, durgunluğa son verilebilmesi için hükümete ekonomide radikal tedbirler almasını tavsiye ediyor:
“Estonya’da sanayi ve ihracat, devletin harcamalarına yetecek kadar para getirmiyor. Dolayısıyla, devletin hangi harcamaları kesebileceğini ya da erteleyebileceğini belirlemesi artık şart oldu. ... Postimees, hükümete Litvanyalıların yaptıklarına ya da Arjantinlilerin yapmakta olduklarına bakmasını öneriyor. Bir de ekonomide toparlanmayı sağlayacak klasik bilgelikten faydalanmasını: Vergileri ve kamu harcamalarını azaltın, özelleştirmeye gidin. 1990’ların başında yaptığımız ve bizi başarıya ulaştıran ne varsa yeniden yapın. Geçen süre zarfında ekonominin kuralları değişmedi.”
Yavaş büyümek belli ki daha iyi
Ekonomi uzmanı Heido Vitsur, Eesti Päevaleht'te dost ülkelerin farklı yaklaşımlarına dair şu değerlendirmede bulunuyor:
“Litvanya'nın mevcut krizle bizden daha iyi başa çıkması kimseyi şaşırtmasın. Nihayetinde Litvanya, mali krizden daha az zarar görerek çıktı ve ülkeyi istikrarlı bir büyüme yörüngesine oturtarak, kişi başına düşen GSYH'de sürekli bir artış sağladı. 2021'de, 2014-2015 yıllarındaki seviyemizdeydi ve o zamandan beri bizimkinin üzerinde bir büyüme gösterdi, ancak biz de yükselmeyi sürdürdük. ... Litvanya ve Estonya genelde benzer hedeflere sahip olsalar da Estonya, Litvanya'ya göre daha liberal, daha hızlı ve daha radikal bir yaklaşım benimsedi. ... Litvanya ise daha yavaş ve temkinliydi.”
Kamu borcuna yönelik dogmatik yaklaşım
Litvanya merkezli bir İsveç bankasının baş ekonomisti Nerijus Mačiulis, Verslo žinios’de Estonya’nın durgunluğa karşı mücadelede neden yanlış bir yol izlediğini şöyle açıklıyor:
“Yenilenebilir enerjilere ve altyapıya yatırım yapmak ya da işletme yatırımları ile ihracatı teşvik edecek tedbirler almak yerine, Estonya tam da ekonomi kitaplarının uyardığı ve AB’nin yakın geçmişteki deneyimlerinin de aksini gösterdiği şeyleri yapıyor: Mali konsolidasyon uyguluyor ve hızla bütçe açığını azaltmaya çalışıyor. Ülke, [düşük kamu borcu kaynaklı] güçlü yanlarından istifade etmek ve borçlanarak ekonomiyi kısa vadede canlandırmak dururken, tam tersi istikamette ilerliyor. ... Vaktiyle Estonya’nın gururu sayılabilecek kamu borcuna yönelik bu dogmatik yaklaşım, bugün ülkeye diz çöktürmüş durumda.”