Slovenya: Tünelin sonundaki ışık gözüküyor mu?

Slovenya’daki kaliteli basın büyük ekonomik zorluklarla karşı karşıya. Fakat iyi haber, siyasi yönetimlerin sorunlu müdahaleleriyle geçen dönem geride kalmış görünüyor. Ve dijitalleşme sayesinde yeni aktörler de çeşitliliğin artmasına katkıda bulunuyor.

Kamu yayıncısı RTV Slovenija mikrofonu. (© picture alliance / Sipa USA / SOPA Images)

Slovenya’da günlük gazetelerin tiraj ve gelirleri son yıllarda düşüşte. Pandemi ve Ukrayna’daki savaş dolayısıyla enerji fiyatlarında yaşanan artış ve kâğıt fiyatlarının üçe katlanması, zaten akut durumdaki krizi daha da kızıştırdı: Kaliteli basın, bilhassa da Slovenya’nın en çok ziyaret edilen üç internet portalının içeriklerini ücretsiz sunması nedeniyle, giderek dijitalleşen medya ortamında tutunabilmenin yolunu henüz bulabilmiş değil.

Janša yönetiminin açık müdahaleleri
Ancak son birkaç yıldaki çalkantılar salt yazılı basını etkilemedi. 2020-2022 yılları arasında üçüncü kez başbakanlık yapan sağ muhafazakâr Janez Janša, yerli ve yabancı medya kuruluşları ile gazetecilere kamuoyu önünde defalarca çıkıştı. Devlete bağlı medya da bu baskılardan eksik kalmadı: Janša, fon kesintisine giderek ve medya kuruluşları ile denetim kurullarına hedefe yönelik atamalar yaparak, kamu yayıncısı RTV Slovenija’nın editöryal bağımsızlığını kırmaya çalıştı. Hatta Janša, STA haber ajansı için “ulusal utanç” ifadesini kullandı ve alelacele kurumun bütün fonları iptal etti; ajansın direktörü Bojan Veselinovič mali baskı dolayısıyla istifa etti. STA bu süre zarfında bağış kampanyalarıyla ayakta durabildi. 2022’de iktidara gelen Robert Golob liderliğindeki sol liberal hükümet döneminde, STA yeniden devletten fon almaya başladı.

Janša iktidardayken RTV Slovenija’da yeni işe alınan gazetecilerden bazılarının görev yeri değiştirilse de bunların neredeyse tamamı kamu yayıncısı için çalışmayı sürdürüyor. Ancak bu yaşananların bir daha tekrarlanmaması için kimi tedbirler alındı: 2022 sonunda yapılan bir referandumda, katılanların yüzde 62’den fazlası yeni hükümetin önerdiği ve siyasilerin RTV Slovenija üzerindeki etkisini büyük ölçüde kısıtlayacak yasa tasarısı lehinde oy kullandı. Buna göre denetim organları belirlenirken kararı artık esas olarak hükümet ve parlamento değil, sivil toplum ve çalışan örgütleri verecek.

2012’den beri gerçekleştirilen bir ankete göre RTV Slovenija’ya yönelik güven 2023’te yeniden hızla yükselmeye başlarken, medya ve siyasete duyulan genel güven düşük seyrediyor. Ancak, büyük mali zorluklarla karşı karşıya olan RTV’nin somut yeniden yapılanma planları sunması gerekiyor.

Çoğulculukta artışın emareleri mi?
Geçtiğimiz yıllarda, iki büyük uluslararası çevrimiçi platform Slovenya’da faaliyete başladı. Slovenya şubesi 2021 yılında açılan N1 portalı, CNN ile imzalanan özel editöryal ve mali işbirliği anlaşmasıyla günün her saati güncellenen bir multimedya haber platformu sunuyor. Portal aynı zamanda Belgrad, Saraybosna ve Zagreb’de de faaliyet yürütüyor. İşletmecisi Adria News’ın sahibi, Güneydoğu Avrupa’nın önde gelen medya grubu United Media.

Ayrıca, ABD’li Bloomberg Media Group ile medya ve telekomünikasyon hizmetleri sağlayıcısı Mtel Swiss, 2022 yılında iş dünyasına yönelik haber ve analizlere yer verilen Bloomberg Adria portalını hayata geçirdi.

Yine de yayınlanan görüşlerin çeşitliliğinde artıştan söz etmek biraz abartı kaçabilir. Gazeteciler ve Yayıncılar Birliği ZNP -Slovenya’daki iki gazeteci birliğinden daha muhafazakâr olanı- medyada çoğulculuğun azaldığını gözlemliyor ve sol liberal hükümetin siyasi müdahale girişimlerine dair sinyallere işaret ediyor.

Basın Özgürlüğü Endeksi (Sınır Tanımayan Gazeteciler):
50. sıra (2023)

Medya arama