  İklim ve çevre

İnsanlar dünyanın her yerinde Korona krizi ve buna bağlı kısıtlamalardan mağdur olurken, iklim tüm bu önlemlerden kârlı çıkıyor. Madrid ve Milano gibi Güney Avrupa şehirlerinde nitrojen oksit oranının yarı yarıya düştüğü görülüyor. Bu durum uzaydan bile görünebiliyor. Köşe yazarları pandeminin çevreye kalıcı olumlu etkileri olup olmayacağını tartışıyor.

Kış mevsiminin giderek daha sıcak geçmesi nedeniyle Alp dağlarında daha az kar yağıyor. Büyük kayak yarışları için olağanüstü çabalarla, etrafında kar bulunmayan suni kayak pistleri oluşturuluyor. İsviçre'de kayak sporlarının iklim değişikliği yaşanan günümüze ne kadar uygun olduğu, hatta yasaklanması gerektiği yönünde hararetli bir tartışma başladı.

Hafta başından bu yana süren Avustralya'daki çalılık yangınlarında en az 27 insan, tahminlere göreyse bir milyardan fazla hayvan öldü. Bugüne değin kömür endüstrisini koşulsuz savunan Başbakan Scott Morrison, sonunda karbondioksit salımını azaltacak önlemler almaya karar verdi. Köşe yazarları benzer afetlerin gelecekte nasıl engellenebileceğini ve Avrupa'nın nasıl bir rol üstlenebileceğini tartışıyor.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Avrupa'yı 2050 yılına kadar iklim nötr yapacak bir önlemler paketi açıkladı. AB, 2030 yılına kadar 'Yeşil Mutabakat'a bir trilyon avro ayıracak. Mutabakatta, AB iklim standartlarına göre üretilmeyen ithal ürünler için karbondioksit vergisi de yer alıyor. Kuzey, Orta ve Orta Avrupa basını farklı nedenlerle kaygılı.

Avrupa Parlamentosu'nun perşembe günü oy çoğunluğuyla aldığı 'iklim krizinde olağanüstü hal' kararı uyarınca, AB Komisyonu ve üye ülkeler gelecekte bütün kararlarını iklim ve çevreyi gözönünde bulundurarak verecek. Daha önce bazı şehirler ve devletler de benzer kararlar almıştı. Kara gazetecileri pek de etkilemişe benzemiyor.

Madrid'de yapılacak iklim zirvesi öncesinde yeni bir BM raporu alarm zillerinin çalmasına neden oldu. Paris İklim Anlaşması'nın koyduğu hedeflere ulaşmak için önümüzdeki on yıl boyunca sera gazı salımlarının yüzde 7 oranında engellenmesi gerekiyor. Bugüne kadar hazırlanmış hiçbir ulusal iklim planı bu hedefi tutturamayacaktır, zira dünya çapında giderek daha çok sera gazı salınıyor. Yorumcular laf değil, iş istiyor.

Yokoluş İsyanı (Extinction Rebellion) hareketi, dünya çapında iki hafta sürecek protestolar yapılacağını duyurdu. Çevre eylemcileri, sivil itaatsizlik eylemleriyle iklim değişikliği konusunda daha aktif olmaları için hükümetlere baskı yapmak niyetinde. Ancak bu protesto biçimi tartışmalı.

Greta Thunberg, New York'ta BM İklim Konferansı'nda devlet ve hükümet başkanlarını genç nesli yarı yolda bırakmakla suçladı. 16 yaşındaki genç kız, siyasetçileri, "tek düşündüğünüz para ve sonsuz büyüme masalları" sözleriyle itham etti. Yorumcular Greta Thunberg'in simgeselliğiyle ilgileniyor.

ABD'li yazar Jonathan Franzen, iklim değişikliği hakkında ses getiren bir deneme yazısı kaleme aldı. Franzen yazısında, insanlığı artık önlenemez iklim değişikliğinin sonuçlarına hazırlıklı olmaya çağırıyor. Köşe yazarlarının tamamı bu yaklaşımla hemfikir değil.

Gelecek için Cumalar hareketi geçtiğimiz cuma günü 160 ülkede dört milyonu aşan sayıda insanın iklim grevine katıldığını bildirdi. Katılımcılar siyasetçileri Paris İklim Sözleşmesi'nde kararlaştırılan hedeflere uymaya çağırdı. Greta Thunberg de pazartesi günü (bugün) BM İklim Zirvesi'nin başlayacağı New York'taki gösterilere katıldı. Protestocular bir şey değiştirebilir mi?

Yıllardır yaşanan en büyük yangının ardından Brezilya hükümeti, kurak dönemlerde anız yakmayı yasakladı. Öncesinde G7 devletleri, yangınlarının söndürülmesi için mali yardım önermişti. Bolsonaro, bu yardımı ancak, iklim koruma vaatleri konusunda kendisini yalan söylemekle itham eden Macron'un özür dilemesi koşuluyla kabul edeceğini açıklamıştı.

Bükreş Büyükşehir Belediye Başkanı Gabriela Firea, araç trafiğinden kaynaklanan kentteki hava kirliliğini azaltmak istiyor. Bu amaçla Bükreş'ten geçen her araca harç uygulanacak. Ancak başkent ve başkentin yakın çevresinde ikamet edenler uygulamadan muaf tutulacak. Rumen basını bu konuda görüş ayrılığı yaşıyor.

İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg, Atlantik Okyanusu'nu geçmek için Güney İngiltere'deki Plymouth limanından yola çıktı. Thunberg'in yaklaşık iki hafta içinde New York'a varıp eylülde yapılacak BM İklim Zirvesi'ne katılması bekleniyor. Yorumcular 16 yaşındaki genç kadın etrafında koparılan fırtınayı eleştiriyor ve bu işten kimlerin yarar sağladığını inceliyor.

Uydu fotoğraflarına bakıldığında, Amazon havzasında sırf bu yaz kesilen ağaç sayısı, önceki yılların dört katı. Tropik ormanlar dünyadaki oksijenin beşte birini üretiyor ve bu nedenle 'dünyanın ciğerleri' kabul ediliyor. Ormanın yüzde 60'ı, Brezilya Cumhurbaşkanı Bolsonaro'nun ormansızlaştırmayı teşvik ettiği Brezilya sınırları içinde. Avrupa basını çağrı metinleri yayınlıyor.

Dünya İklim Konseyi son raporunda, küresel ısınmanın gıda kıtlığına neden olacağı uyarısını yapıyor ve özellikle tarım ve ormancılık için toprak kullanımında yeni bir yaklaşımın şart olduğunu söylüyor. Köşe yazarları, uyarı niteliğindeki rapor karşısında iklim değişikliğiyle mücadelede Avrupa'nın engelleri nasıl aşabileceğini düşünüyor.

Almanya Sosyal Demokrat Partisi ve Yeşiller Partisi'nin yanı sıra Alman Hayvan Koruma Birliği de et ürünlerindeki katma değer vergisinin arttırılmasını istedi. Et ürünleri Almanya'da halihazırda yüzde yedi ile vergilendiriliyor. Parti liderleri ve federal tarım bakanı, bu çıkışı geri çevirdi. Ancak konu Avrupa medyasında heyecanla tartışılmaya başlandı bile.

Fransa önümüzdeki seneden itibaren uçak yolculuklarına çevre vergisi getirecek. Buna göre bilet fiyatlarından katedilen mesafe oranında 1,5 ile 18 avroluk ek bir harç alınacak. AB Komisyonu da şu sıralar havacılık sektörünü daha yüksek vergilendirmenin yollarını inceliyor. Bu yollardan biri kerosen vergisi. Bazı gözlemciler bu yolun en doğru seçim olduğuna ikna olmuş değil.

Perşembe günü Paris'te hava sıcaklığı rekor düzeye ulaştı. Diğer Avrupa kentlerinde de meteorloji verilerinin kayda alınmasından bu yana en sıcak gün yaşandı. Basın, iklim aktivistlerine ve günlük hayatta sevmediğimiz iklim korumaya bakışımızı değiştirmemiz mi gerektiği sorusunu soruyor.

Polonya, Çekya, Macaristan ve Estonya'nın kararı engellemesi nedeniyle devlet ve hükümet başkanları 2050'ye dek iklime sıfır etki hedefi üzerinde mutabakata varamadı. 'Çok sayıda devletin' bu hedefe ulaşmayı istediği ifadesi ise ancak bir dipnotta kendine yer buldu. Yorumcular öfkeli ve bu konuda son sözün henüz söylenmediğine inanıyor.

Finlandiya iklim korumayı ciddiye aldığını göstermek için 2035 yılına dek sera gazı salımını sıfırlamak istiyor. Hükümet bu konuda henüz somut önlemlerden söz etmiyor. Britanya'daysa bir yasa tasarısı tam da bunu yaptı. Büyük Britanya'yı 2050 yılına kadar CO2 nötr yapması planlanan önlemler listesinde yenilenebilir enerjilerin yaygınlaştırılmasından, ağaçlandırma ve beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesine dek birçok konu yer alıyor. Peki tüm bunlara ek olarak ne yapılmalı?

Yaklaşık yarım milyon bitki ve hayvan türü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Dünya Biyoçeşitlilik Platformu Paris'te pazartesi yayınladığı ilk küresel raporunda, bu sayının altını çizerek durumun vahametini vurguladı. BM çatısı altındaki platformun başkanı Robert Watson'a göre insan yaşam koşullarını riske atıyor. Köşe yazarları ne yapılması gerektiğini biliyor, ancak nasıl yapılacağına çözüm bulamıyorlar.

Avustralyalı araştırmacılardan oluşan bir ekip tüm dünyada canlı türlerinin ölümü hakkında toplam 73 çalışmayı inceledi ve üzücü bir sonuçla karşılaştı: Tüm böcek türlerinin neredeyse yarısı, öylesine hızlı şekilde azalıyor ki, önümüzdeki yüz yıl içinde tüm böceklerin soyu tükenmiş olabilir. Bilim insanlarına göre bunun en önemli sebepleri yoğun tarım faaliyetleri ve kentleşme. Şimdi yapılması gereken nedir?

İklimi koruma hareketi Fridays for Future (Cumalar Çevre İçin), cuma günü (bugün) rekor düzeyde katılım beklenen bir gösteri düzenliyor. Genç insanlar, siyaset dünyasını iklim değişikliğine karşı harekete geçirmek için yaklaşık 100 ülkenin 1000 kentinde sokağa çıkmayı planlıyor. Avrupalı yorumcular övgü ve teşvikin yanı sıra eleştirel sözler de sarf ediyorlar.

Avusturya hükümeti plastik poşetin yasaklanmasını daha geçtiğimiz sene kararlaştırmıştı. Şimdiyse ticaret dünyasıyla bunun nasıl yapılacağı görüşülüyor. Çevre Bakanı Elisabeth Köstinger (ÖVP), 'plastik atık yığınlarına son vermek' istiyor. Sırf 'plastik poşet yasağıyla' 5 ila 7 bin ton plastik tasarruf edilecek. Ancak yorumcular yasağın etkinliğinden emin değil.

AB tek kullanımlık plastiği muhtemelen 2021'den itibaren yasaklayacak bir yasa konusunda anlaştı. Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi müzakerecileri pamuklu çubuk, tek kullanımlık tabak, çatal, bıçak vs. ya da içecek kamışlarını yasaklayan ayrıntılar üzerinde anlaştı.

AB yeni otomobillerin CO2 salımı sınır değerlerini bir kez daha ciddi oranda katılaştırma kararı aldı. 2030 yılına kadar yeni otomobillerin CO2 salımı, 2021'e oranla yüzde 37,5 oranında düşürülecek. Otomotiv sanayi yeni sınır değerleri eleştirdi. Yorumcular üreticilerin bu sızlanmasını mutat lobicilik olarak nitelendirse de, iklimle dost araç alımında teşvik gerektiğinin altını çiziyor.

Devletler topluluğu Katowice'de sona eren BM zirvesinde iklim koruma için ortak bir düzenleme üzerinde anlaşmaya vardı. Düzenlemeyle devletlerin karbon salımlarını azaltmaları ve karşılıklı denetimler belirleniyor. Böylece üç yıl önce Paris İklim Anlaşması'nda alınan hedeflere ulaşılması hedefleniyor. Dünya iklim korumayı nihayet ciddiye mi alıyor?

Polonya'nın Katowice kentinde toplanan Dünya İklim Konferansı'nda 197 devlet iklim değişikliğinin nasıl durdurulacağını müzakere ediyor, ancak zaman da gitgide daralıyor. Global Carbon Project'in tahminlerine göre bütün dünyada 2018'de 2017'ye oranla yüzde 2,7'den fazla karbondioksit salımı gerçekleşti. Son yedi yılın en hızlı yükselişi bu. İklim değişikliğiyle mücadelede aşılacak engeller neler?

AB Komisyonu'nun yeni iklim stratejisi, 2050 yılına kadar AB'yi karbon nötr hale getirmeyi, bilhassa da petrol, kömür ve doğalgazdan vazgeçilmesini öngörüyor. Katowice'deki iklim zirvesi öncesi kimi medya organları AB ve üye ülkelerin ağırlık koymasını isterken, diğerleri insanların çevre konusunda aydınlatılması gerektiğini söylüyor.

Finlandiya'da dizel araçlardan alınan özel verginin kaldırılmasına yönelik bir başvuru dilekçesi, gerekli 50 bin imza sınırını 24 saat içinde geçti. Başvurunun sebebi birçok benzin istasyonunda benzinle aynı fiyata satılan dizele gelen zamlar. Finlandiyalı yorumcular dizel yakıtın avantajlarını sayıyor.

İspanya hükümeti, iklim değişikliğini frenlemek ve zararlı madde salımını kısıtlamak amacıyla dizel, benzinli ve doğalgazlı araçların satışını 2040'tan itibaren yasaklamayı planlıyor. 2050'den sonraysa bu araçları İspanya yollarında görmek mümkün olmayacak. İspanya büyük lokma mı ısırıyor?

Avrupa Parlamentosu çarşamba günü tek kullanımlık plastik ürünlerin yasaklanmasına karar verdi. Bu arada insan dışkısında ilk kez plastik parçacıklar bulan bilim insanları, dünyanın hiçbir yerinde plastiksiz bir alan kalmadığını varsayıyor. Ancak köşe yazarlarının tamamı Avrupa parlamenterlerinin aldığı kararın sorunu çözeceğinden emin değil.

AB çevre bakanları yeni taşıt araçlarında karbondioksit salımı sınırları konusunda anlaştı. 2030 yılına kadar 2021'deki salımın yüzde 35 azaltılmış olması öngörülüyor. Avrupa Parlamentosu yüzde 40'lık bir azalma istemiş, Alman hükümeti yüzde 30'da ısrar etmişti. Kimi gazeteciler uzlaşmanın yeterli olmadığını dile getirirken diğerleri uygulanabilirliğini sorguluyor.

Dünya İklim Değişikliği Paneli IPCC, dünyanın daha hızlı ısındığını ve bugüne kadar tahmin edilenden daha ağır sonuçları olacağını açıkladı. Ancak ısınmayı, sanayi öncesi yıllara kıyasla 1,5 santigrat derece düzeyinde tutmanın, "teknik ve ekonomik" olarak mümkün olduğunu da ekledi. Yorumcular bunun için yapılması gerekenleri inceliyor.

Yeni emisyon sınırlamasıyla AB Parlamentosu araç trafiğinde karbondioksit salımıyla mücadeleyi başlattı. Buna göre yeni araçların 2030 yılında 2021 yılına oranla ortalama yüzde 40 daha az karbondioksit emisyonu olması gerekiyor. Kararın Avrupa Komisyonu ve üye ülkelerle müzakere edilmesi gerekiyor. Parlamentonun kararı Avrupa'nın otomotiv sanayisini tehdit mi ediyor?

Fransa Çevre Bakanı Nicolas Hulot, salı günü France Inter radyosundan görevi bıraktığını duyurdu. Eski bir çevre eylemcisi olan Hulot kararının gerekçesi olarak, çevre için verdiği mücadelede hükümet tarafından yalnız bırakılmasını gösteriyor. Yorumcuların büyük kısmı Hulot'ya hak veriyor.

Geçtiğimiz haftadan bu yana milyonlarca arının öldüğü Estonya'da arıcılar yaklaşan tehlikeye karşı uyarıyor. Arı ölümleri konusunda yapılan ilk resmi incelemeler arıların kolza tarlasındaki bitki ilacından zehirlendiğini gösterdi. Konuyu önemseyen Estonya basını, modern insanın doğaya yabancılaşmasını ele almış.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron, One-Planet [Tek Gezegen] Zirvesi ile iklim konusuna katkı yapmak üzere kolları sıvadı. Macron, zirveye gelen devlet başkanlarının yanı sıra özel ve kurumsal yatırımcılara, iki yıl önce Paris'te kararlaştırılan iklim hedeflerine ulaşmak için ilave çaba gerektiğini söyledi. Avrupa basını bu girişimi hem eleştirel hem de hayranlıkla izliyor.

Hava kirliliği ve temiz mobilite konusunda Avrupa çapında bir plan geliştirme konusundaki baskının nedeni sadece dizel skandalları ve birçok kentte getirilmesi planlanan araç yasağı değil. Avrupalı yorumcular bunun yolları üzerine kafa yoruyor.

Tropik süper kasırga Irma, Karayipler ve Florida'da büyük yıkıma yol açtı. En az 61 kişi öldü, yüz binler barınaklara sığındı. Köşe yazarları, insan eliyle gerçekleştirilmiş iklim değişikliğinin hala yok sayılmasını ve kimi siyasetçinin kasırga mağdurlarına abartılı vaatlerde bulunmasını eleştiriyor.

AB üyesi devletler, yabancı ot mücadelesinde kullanılan ve kansere yol açtığından kuşkulanılan glifosatın onaylanmasını tartışıyor. İlacın izin süresi 15 Aralık'ta doluyor. Yorumcular tüketicinin korunmasını ciddiye almaya ve bir yasağın avantaj ve dezavantajlarını tartışmaya çağırıyor.

Avrupa komisyonu, otomobil üreticilerinin uygulaması için hazırlanan karbondioksit düşürme kurallarına ilişkin bir ara formül önerdi: Bağlayıcı bir elektrikli oto kotası gündemde değil artık; bunun yerine yeni araçların karbondioksit salımları 2030'a kadar yüzde 30 oranında düşürülmek zorunda. Medya organlarına göre otomotiv lobisi son günlerde, kuralları gevşetmek için AB komiserlerini etkiledi. Yorumcular bu durum karşısında öfkeli.

İki yüze yakın ülkenin katıldığı Bonn'daki BM İklim Konferansı bugün sona eriyor. Son olarak sanayi ülkelerinin gelecekte yoksul devletleri nasıl destekleyecekleri konusunda görüş ayrılığı yaşandı. Yorumcular zengin ülkelerin dayanışma konusundaki isteksizliğini eleştiriyor ve bazı ülkelerin kömür tüketiminden vazgeçme inisiyatifini farklı şekillerde ele alıyor.

Zararlı ot mücadelesinde kullanılan tartışmalı glifosat, AB'de beş yıl daha tarlalara püskürtülebilecek. Bu karar, geçtiğimiz pazartesi günü 28 üye ülkeden 18'inin oyuyla alındı. Kararın alınmasında belirleyici olan, şu ana kadar çekimser kalmış Almanya'nın oyu oldu. Bazı gazeteciler kararın nasıl alındığına anlam veremezken, diğerleri bu tarım ilacının lanetlenmemesi gerektiğini söylüyor.

Okyanuslarda plastik atıklardan oluşan geniş alanlar ve Çin'de yılbaşında yürürlüğe giren atık ithalatı yasağı, AB Komisyonu'nu harekete geçmeye zorladı. Komisyon her yerde rastlanılan plastiği sınırlandırabilmek için bir plastik vergisinden söz ediyor. Avrupalı yorumcuların tümü aynı görüşte değil.

Avrupa'da giderek daha çok insan, kozmetik ürünlerdeki mikro plastiğin yasaklanmasını talep etmeye başladı. Fin medyası yasağın sadece çevresel ve sağlıkla ilgili avantajlar getirmekle kalmayıp ekonomi için de bir fırsat olacağı görüşünde.

Fransa'nın yeni çevre bakanı Hulot, dizel ve benzinli motora sahip otomobillerin satışını 2040'a kadar durdurmak istiyor. Fransa, Paris İklim Anlaşması yükümlülüklerini bu yolla yerine getirecek. Medya bu hedefe nasıl ulaşılacağını tartışıyor.

Avrupa'daki açık tarım arazilerinde bundan sonra üç böcek ilacı kullanılamayacak. AB üye devletleri oy çokluğuyla, arı ölümlerinden de sorumlu tutulan neonicotinoidlerin yasaklanmasına karar verdi. Arılar artık yeterli korumaya sahip mi?

AB Komisyonu, plastik atıklarla mücadele kararı aldı. Buna göre tabak, çatal, kamış ve kulak temizleme çubuğu gibi başka malzemelerden üretilen alternatifleri olan tek kullanımlık plastik ürünler yasaklanacak. Plastik üreticileri, bu ürünlerin bertaraf edilme masraflarını üstlenecek ve geri dönüşüm teşvik edilecek. Basına göre hamle doğru, ama yeterli değil.

ABD Başkanı Trump'ın ABD'nin Paris İklim Anlaşması'ndan çekildiğini açıklamasından sadece bir kaç gün sonra New York'ta ilk BM Okyanus Konferansı başladı. Avrupa basını bu konferansın başarılı olma şansını yorumlarken, bir taraftan da Paris Anlaşması'nda da belirleyici olan zaafları ele alıyor.

İsveç'te Sosyaldemokrat ve Yeşiller hükümeti 2018'den itibaren geçerli bir uçuş vergisi getirmek istiyor. Tayland'a yapılacak bir uçuş böylece yaklaşık 40, Londra'ya uçmaksa sekiz Avro daha pahalıya gelecek. Verginin çevre dostu ulaştırma araçlarına geçişi teşvik etmesi bekleniyor. İsveçli yorumcular farklı görüşlere sahip.

Her geçen gün yeni bir ülke benzinli ve dizel motorları tarihin hurdalığına yolluyor: Paris, Madrid, Atina ve Helsinki 2025 yılına kadar bu motorlarla vedalaşacak, Londra'ysa 2040'dan itibaren geçerli bir yasak planlıyor. Almanya'da otomobil üreticileri hakkındaki kartel kuşkusu, tartışmayı yeniden alevlendirdi. Yorumcular yasağa farklı nedenlerle karşı çıkıyor.

Fransa'da hükümet, özel şirketlerin toplumsal ve çevre sorumluluğunu yasalarla düzenlemek istiyor. Hükümetin bu adımı, Cumhurbaşkanı Macron'un aylar önce açıkladığı bir fikre dayanıyor. Macron, bir şirketin özelliklerinin ne olması gerektiği konusunda reform yapılmasını önermişti. Ancak bunu yasayla yapmak mümkün olacak mı?

Brüksel, Monsanto'nun Bayer'e devredilmesine yeşil ışık yaktı. Alman tarım ilaçları holdingi Bayer ve ABD'li rakibi Monsanto, bazı şartları yerine getirmeleri halinde birleşebilecek. ABD rekabet kurulu bu birleşmeye henüz onay vermezken, çevreciler ve pek çok medya kuruluşu dehşete düşmüş durumda.