  Avrupa savunma politikası

Çarşamba gecesi en az 19 Rus insansız hava aracı, AB ve NATO üyesi Polonya’nın hava sahasının yer yer yüzlerce kilometre içine kadar girdi. Bazı insansız hava araçları vurularak düşürüldü. Varşova ve diğer NATO üyeleri, olayı tüm Batı askeri ittifakına yönelik kasıtlı bir provokasyon şeklinde niteleyerek kınadı. ABD Başkanı Donald Trump ise temkinli bir yaklaşımla bunun muhtemel bir hata olabileceğini belirtti. Avrupa basını tepkileri irdeliyor.

Litvanya'da geçtiğimiz hafta boyunca, görgü tanığı ifadelerine göre Belarus'tan geldiği öne sürülen büyük bir insansız hava aracını bulmak üzere arama çalışmaları yapıldı. Ne var ki yalnızca, ülkenin iç kesimlerindeki bir askeri tatbikat alanında Rus yapımı ‘Gerbera’ adlı silahsız bir drone bulundu. Ordu ve yetkililer, arama süresince bunun gerçekten bir insansız hava aracı mı yoksa kuş sürüsü ya da bulut mu olduğu konusunda şüpheliydi. Medya ise olayı skandal şeklinde nitelendiriyor.

Lahey'de bir araya gelen NATO üyesi devletler, askeri harcamalarını orta vadede GSYH’lerinin yüzde beşine çıkarma kararı aldı. Böylece, NATO anlaşmasının 5. maddesinin öngördüğü karşılıklı savunma yükümlülüğünü açıkça ifade eden ABD Başkanı Trump’ın talebi karşılanmış oldu. Önceki zirvelere nazaran Ukrayna savaşı bu kez yalnızca tali bir konu olarak gündeme geldi. Yeniden sağlanan uzlaşının değeri hakkındaki görüşler ise büyük ölçüde ayrışıyor.

NATO üyesi ülkelerin devlet ve hükümet liderleri salı ve çarşamba günleri Lahey’de bir araya geliyor. Zirvede alınması beklenen en önemli karar, tüm müttefiklerin ekonomik çıktılarının yüzde beşini savunmaya ayırmayı taahhüt etmesi olacak - bunun yüzde 3,5’i silah ve askerlere, yüzde 1,5’i ise askeri öneme sahip altyapıya ayrılacak. Avrupa basını, zirveden çıkabilecek mesajları tartışıyor.

Rusya’nın örtük tehditleri karşısında NATO üyesi ülkelerin savunma bakanları perşembe günü yeni kapasite hedefleri belirledi. Ayrıntılar gizli tutulsa da bunun ciddi bir silahlanma artışı anlamına geldiği biliniyor. ABD Savunma Bakanı Hegseth, NATO üyelerinin bundan böyle savunma harcamaları için gayrisafi yurtiçi hasılalarının %2’si yerine Washington’ın istediği üzere %5’ini ayırmaları konusunda yakın zamanda uzlaşılacağını belirtti.

İsveçli barış araştırmaları enstitüsü SIPRI, 2024 yılında küresel askeri harcamaların %9,4 oranında arttığını raporladı. Ukrayna’daki savaşın etkisiyle, Rusya da dahil Avrupa’daki harcamaların 2023’e kıyasla %17 artarak 693 milyar dolara yükseldiği belirlendi. Bu artışa, personel maaşlarıyla birlikte asker konuşlandırma giderleri, silah alımları ve araştırma ile geliştirme yatırımları da dahil.

İspanya’da radikal politika değişikliği: Başbakan Pedro Sánchez, NATO’nun GSYH’nin yüzde ikisi hedefi doğrultusunda savunma bütçesini bu yıl on milyar avro artırma niyetinde. Silahlanma programı, solcu koalisyon ortaklarının ve parlamentonun onayı alınmadan hayata geçirilecek. Yorumculardan özellikle de ikincisine eleştiri var.

AB, ABD ile ortaklığının zayıflamasıyla savunmasını güçlendirmek uğruna yeni arayışlar peşinde. Gündemdeki bir ihtimal ise güçlü ordusu ve savunma sanayiiyle Türkiye. NATO Başkanı Rutte’nin AB devletlerine şimdiden Erdoğan’la işbirliklerini artırmayı önerdiği konuşuluyor. Buna karşılık Erdoğan da “stratejik öncelik” olarak nitelendirdiği AB üyeliğinin yakın gelecekte neticelenmesinden söz ediyor. Peki tüm bunlar büyük bir anlaşmanın ayak sesleri olabilir mi?

Fransa'nın Avrupa'ya nükleer savunma kalkanı olması, Fransa ve Büyük Britanya'nın başını çektiği 'Gönüllüler Koalisyonu', Paris'te küresel durumla ilgili gerçekleştirilen zirve: Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, cesur tartışma girişimleri ve davetkâr diplomasisiyle Avrupa'yı ileri taşıyacak bir liderlik rolü üstlenme niyetinde. Yorumcular, bunun Avrupa için ne anlama geldiğini irdeliyor.

Olası Rus tehdidi ve ABD’nin desteğini azaltması karşısında Avrupa yine savunmasına daha fazla yatırım yapmayı tartışıyor. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, bu gaye doğrultusunda AB’nin borç düzenlemelerini yumuşatma niyetinde. Öte yandan, Danimarka savunma harcamalarını GSYH’sinin yüzde üçünün üzerine çıkaracağını duyurdu. Yorumcuların ekseriyeti bu gidişatı memnuniyetle karşılıyor.

Estonya Başbakanı Kristen Michal, ABD Başkanı Trump’ın bütün NATO ülkelerinden istediği üzere ülkesinin savunma harcamalarını GSYH’nin yüzde 5’ine çıkarma niyetinde. 2026 itibarıyla oranı yüzde 3,7’ye yükseltmeyi planlayan Estonya, bu konuda öncü ülkelerden biri oldu. Yorumcular, yüzde 5 hedefinin makul olup olmadığını ve buna nasıl ulaşılabileceğini tartışıyor.