ŞİÖ: Çin, Batı'ya alternatif bir karşı kutup mu oluşturuyor?
Tianjin’de düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesinde daha fazla birlik çağrısında bulunan ev sahibi Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, kapsamlı bir kredi programı açıkladı. Katılımcılar arasında, buluşmanın ardından Pekin’deki askeri geçit törenine katılmak üzere yola çıkan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve pazar günü Şi ile ikili görüşmeler gerçekleştiren Hindistan Başbakanı Narendra Modi de yer aldı. Avrupa basını gelişmeleri yakından takip ediyor.
Küresel Güney'in güç gösterisi
Corriere della Sera, Pekin’in kendini ikinci bir küresel güç merkezi olarak sunduğunu belirtiyor:
“Modi, Putin ve aralarında Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın da bulunduğu liderlerin varlığı, Şi’ye Batı merkezli dünya düzenine bir alternatif geliştirme fikrini yeniden gündeme getirme fırsatı sundu. … Çin Devlet Başkanı, dün akşamki gala yemeğinde ‘Küresel Güney’ ülkelerinin çıkarlarının birleştiğine vurgu yaptı ve Şanghay İşbirliği Örgütü’nün artık ‘büyük sorumluluklar’ üstlenmeye, ‘yeni bir uluslararası ilişkiler yaklaşımıyla’ ‘beşeri uygarlık için ilerleme ve istikrar’ getirmeye hazır olduğunu öne sürdü.”
Pekin'in alternatif dünya düzeni
Gazeteci Vitaliy Portnykov, 24tv.ua'da Şi Cinping'in Batı'ya karşı bir alternatif dünya tasarladığı yorumunda bulunuyor:
“Çin Devlet Başkanı, ABD Başkanı Donald Trump’a gerçek bir alternatif dünya düzeni sunuyor. Washington'dan gelen yaptırımların ve tehditlerin dikkate alınmadığı bir dünya. Çin’in, Rusya ya da İran’dan petrol alarak bu ülkelerin Batı yaptırımlarını aşabileceğini ortaya koyduğu bir dünya. Yıllardır komşu bir ülkede sivilleri hedef alan bir devlete silah sevkıyatı yapılan bir dünya. Bugün fiilen iki farklı siyasi ve ekonomik dünyanın var olduğunu uzun süredir biliyoruz. Batı’nın uyguladığı yaptırımların Washington ya da Brüksel’in umduğu etkiyi yaratmayacağını tam da bu yüzden artık kavramış bulunuyoruz.”
Şimdilik kırılgan bir mozaik
İttifakın hatları henüz belirmiş değil, diyor Handelsblatt:
“Yaptırımlarla ya da caydırıcılıkla karşı konabilecek bir askeri ittifak değil bu; daha ziyade ekonomik teşvikler, siyasi sadakatler ve güvenlik politikası anlaşmalarından müteşekkil esnek bir ağ. Zaafları ise işte tam da burada gizli. Hindistan ile Çin arasındaki anlaşmazlıklar, Orta Asya cumhuriyetlerinin Kremlin’e yönelik güvensizliği, Pakistan ile Hindistan arasındaki kavga: Batı tüm bunları fay hatlarını aktif tutmak için kullanabilir. ŞİÖ henüz yekpare bir blok değil, kırılgan bir mozaik.”
Bir aşk ilişkisi değil
Helsingin Sanomat, Hindistan ve Çin yakınlaşmasının pragmatizme dayandığını vurguluyor:
“Yumuşama Ekim 2024’te başlamıştı. O dönemde Şi ve Modi, vize ve ticaret kolaylıkları konusunda anlaşmıştı. … Bu bir aşk ilişkisi değil, aldatmaktan utanılmayan ve düzenli birliktelik vadetmeyen pragmatik bir zorunlu evlilik. Çünkü Çin, İslam devleti Pakistan’ın stratejik müttefiki; Pakistan ise Hindistan’ın ezeli düşmanı. Nitekim, mayıs ayında iki nükleer güç Hindistan ve Pakistan bir hafta boyunca savaşa benzeyen bir çatışma yaşadığında, Çin arka planda da olsa Pakistan’ın yanında saf tutmuştu.”
Stalinistlerin küçük çevresi içinde
Çin'in 80 yıl önce Japonya'ya karşı kazandığı zaferi anmak için çarşamba günü düzenlenecek askeri geçit törenine, Putin'in yanı sıra Kuzey Kore diktatörü Kim Jong-un da katılacak. Visão'nun yorumu şöyle:
“Şi, kuzu postuna bürünmüş bir kurt. Gülümsüyor ve el sallıyor, ancak gerçek imparator kendisi. Putin hâlâ dengesiz bir Kazak gibi davranıyor - zeki, hesapçı ama cepleri giderek boşalıyor. Kim Jong-un ise Pekin’in himayesi altındaki tehlikeli bir kabadayı. Üç lider, üçü de Stalinist. Daha doğrusu, her biri kendi kurguladıkları şekliyle birer Stalin. ... Şi'nin kimseyi onurlandırmak gibi bir niyeti yok. Onun niyeti, gücünü göstermek ve korku salmak. Hem konuklara hem de Washington’a ve NATO’ya.”
Birleşmiş bir karşı kutup
Jutarnji list bir özet çıkarıyor:
“Gelen konuklar, sergilediği diplomatik incelikler ve halkla ilişkiler taktikleriyle Çin rejimi üç mesaj verme niyeti taşıyor: Birincisi, onlarca yıldır Batı’nın hâkimiyetindeki dünya düzeninden mustarip olanlar, ilişkilerini güven ve diyalog üzerine inşa ettiklerinden istikrarlı bir birliktelik içindeler - ‘küçük’ ve ‘zayıf’ olanlara agresif ve tek taraflı baskılar kuran Batı’nın aksine. İkincisi, Putin ve Kim Jong-un’un [çarşamba günü Pekin’de düzenlenen askeri geçit törenine] katılması Çin, Rusya ve Kuzey Kore arasındaki derin siyasi ve askeri uyumu gösteriyor ve NATO’nun hâkimiyetine birlikte karşı konulan bir savunma blokunu simgeliyor. Ve üçüncüsü, Şi bölünmüş ve çalkantılı bir dünyada (güçlü) Çin’i lider istikrar sağlayıcı olarak sunmak istiyor.”