Aşırı işlenmiş gıdalar: Bilim insanları alarm veriyor
Obezite, yüksek tansiyon, diyabet ve kalp-damar hastalıkları - bilim insanlarına göre, aşırı işlenmiş gıda tüketimi bu tür sağlık sorunları yaşama riskini artırıyor. The Lancet dergisinde yeni yayımlanan bir makalede araştırmacılar, taze ve az işlenmiş gıdalara dayalı beslenmenin teşvik edilmesini istiyor. Yorumcular, özellikle hangi alanlarda sıkıntılar yaşandığını ve ne yanıt verilebileceğini tartışıyor.
Kârlı bir iş
Suç bireylerde değil, diyor doktor ve diyabet uzmanı Şükrü Hatun T24'te:
“İnsan beslenmesinde aşırı işlenmiş yiyeceklerin yükselişi, bireylerin irade veya sorumluluk eksikliğinden değil, neredeyse her yerde, gıda sistemlerinde aşırı işlenmiş yiyecek endüstrisinin artan ekonomik ve politik gücünden kaynaklanmaktadır. Diğer gıda türlerine kıyasla bu ürünlerin üretimindeki daha yüksek kâr oranı, endüstrinin genişlemesini anlamanın anahtarıdır. Kârın belirli şirketlerde ve sektörlerde birikmesi, kapitalist ekonomilerde gıda sistemlerini giderek aşırı işlenmiş ürünlere yönlendiren yapısal bir dönüşümü tetiklemektedir.”
Okul yemekleri çarpıcı bir olumsuz örnek
Irish Examiner, bilhassa okul kantinlerinde aşırı işlenmiş gıda sunulmasını eleştiriyor:
“İrlanda’daki okul yemeklerinin çoğu için hizmet sağlayıcılar, içine basitçe önceden alınmış bir sos karıştırdıkları, önceden paketlenmiş ve işlenmiş et satın alıyor. Bu karışım paket servis kaplarına dolduruluyor ve bu ambalajların içinde ısıtılıyor. Çocuklar da, yemek okullarına uzun mesafelerden taşındıktan birkaç saat sonra bunları paket servis kaplarından yiyor. Bu tür bir sıcak yemek, aşırı işlenmiş gıdalara yönelik Nova [gıda sınıflandırması] ölçeğinde en tepede yer alıyor - besin değeri düşük, çevre için iyi değil ve yerel ekonomiye ve tarıma faydası sıfıra yakın ya da hiç yok.”
İlla şeytanlaştırmamalı
The Irish Times, aşırı işlenmiş gıdalar konusunda ayrım yapılması tavsiyesinde bulunuyor:
“İşlenmiş gıdalardan tamamen vazgeçmek maliyet, zaman ve beceri gerektiren bir lükstür ve bunu sadece çok az kişi karşılayabilir. İşlenmiş gıdaları illa şeytanlaştırmak yerine, şeker, yağ ve tuz gibi besin maddelerini hedef alan kanıtlanmış etiketleme yöntemleri aracılığıyla raflarımızdaki gıdaları mümkün mertebe sağlıklı hale getirmek için birlikte çalışmalıyız. ... Size göre gıda işleme kötü mü? Hayır, ama bazı işlenmiş gıdalar öyle, diğerleri değil - bu da muhtemelen fabrikada üretilmiş olmaları gerçeğinden ziyade, besin içeriklerinden kaynaklanıyor.”
Gıda endüstrisinin gücünü kırmalı
Die Zeit’a göre The Lancet yazarları önemli bir noktaya dikkat çekiyor:
“Siyasi önlemler, gıda endüstrisinin oligopol benzeri yapısını gevşetmeyi hedeflemeli. ... Gıda endüstrisine baskı uygulamak Alman siyasetinin alışık olduğu bir yaklaşım değil. Oysa diğer ülkeler bu konuda çok daha ileride: Danimarka ve Büyük Britanya uzun süredir şeker vergisi uygularken, Brezilya’da doymuş yağ, şeker veya tuz oranı yüksek ürünlerde uyarı etiketleri bulunuyor. The Lancet’in ortaya koyduğu amaç hem doğru hem de önemli ve özellikle Almanya açısından geçerli: Gıda endüstrisinden bağımsız bir gıda politikasına ihtiyaç var.”
Sağlık krizini birlikte önleyelim
El País’e göre, münferit ülkelerin şimdiye değin aldığı önlemler yalnızca bir başlangıç olabilir:
“İspanya, okul kantinlerinde aşırı işlenmiş gıdaların satışını yasakladı. Meksika’da ise her üç çocuktan biri aşırı kilolu ve yetişkinlerin yüzde 16’sı diyabet hastası olduğundan, hükümet eğitim kurumlarında ‘abur cubur’ satışını yasakladı. Şili’de şirketler, reklamlarında uyarı etiketleri kullanmak ve bu ürünlerin tüketiminden kaçınılmasını önermekle yükümlü. ... Ancak halk sağlığı riskinin bir krize dönüşmesini önlemek istiyorsak, daha fazla önlem gerekiyor. Bu süreçte sorumluluk, hem milyonlarca dolarlık reklam bütçeleriyle düzenlemeleri engellemeye çalışan üreticilere hem de satış ve dağıtımı denetleyen devletlere ait.”
Tütün lobisine karşı verilen mücadele örnek alınsın
Le Monde, toplumun ödemek zorunda bırakıldığı devasa maliyetler karşısında siyasetçilerin esaslı tedbirler almasını istiyor:
“Çözüm için sağlıklı gıdaya erişimi iyileştirmek ve sağlıksız yiyeceklere daha yüksek vergiler koymak gerekiyor. Ayrıca, özellikle de çocuklara yönelik besin değeri düşük gıdaların reklamının yapılmasına ve pazarlanmasına daha sıkı düzenlemeler getirmek şart. Fransa’da bugüne değin güçlü direnişle karşılaşmış çözümler bunlar. Bilimsel tartışmaları onlarca yıldır itibarsızlaştıran ve kendi çarpıtılmış araştırmalarını yayınlamaktan hiç utanmayan tütün endüstrisiyle aynı yöntemlere başvuran çok uluslu gıda şirketlerinin elindeki muazzam imkânlar göz önünde bulundurulacak olursa, zorlu bir mücadeleyle karşı karşıyayız demektir.”