Yolsuzluk: Ukrayna ne kadar demokratik?
Ukrayna’da enerji sektöründe patlak veren yolsuzluk skandalı nedeniyle Devlet Başkanı Zelenskiy’nin yakın çevresi soruşturuluyor. Adalet Bakanı Herman Haluşçenko ile Enerji Bakanı Svitlana Hrynchuk görevlerinden istifa etti. Devlet Başkanı ise kendi masumiyetini vurgulayarak, enerji sektöründe radikal bir yeniden yapılanmaya gidileceğini duyurdu.
Bir kahramanın sert düşüşü
Naftemporiki öfkeli:
“Ukrayna Devlet Başkanı’nın en yakınındaki isimler, Batı’dan gelen yardım fonlarından yüz milyonlarca doları zimmetlerine geçirmekle suçlanarak tutuklandı, istifa etti ya da haklarındaki suçlamalar nedeniyle ülkeyi terk etti. Bilhassa da enerji sektöründekiler. … Peki Zelenskiy tüm bunlardan haberdar mıydı? En ufak bir kuşku yok. Nitekim geçen yaz soruşturmaları bizzat durdurmaya çalışmıştı. Kısa süre öncesine kadar bir kahraman olarak görülen Zelenskiy, bugün Ukrayna’daki yozlaşmış rejimin başı olarak değerlendiriliyor.”
Reform baskısı şart
Süddeutsche Zeitung, yolsuzlukla mücadelede yanlış hassasiyetler gösterilmemesini istiyor:
“Başta AB olmak üzere yıllardır fazla müsamahakâr ve fazla yumuşak davranılıyor. Savaş koşullarında böylesi büyük dönüşümlerin mümkün olmadığını söyleyenler yanılıyor. Kapsamlı reformlar tam da ciddi kriz dönemlerinde hayata geçirilir. Son Energoatom yolsuzluk skandalına rağmen ve kuşkusuz yenileri de yaşanacak olsa dahi, Batı’nın hayatta kalma mücadelesi veren Ukrayna’yı silah ve teçhizatla desteklemesi hâlâ doğru bir yaklaşım. Ancak aynı derecede doğru olan bir diğer husus ise Kiev gereken reformları acilen hayata geçirmediği sürece başka alanlarda da milyarlarca avronun bloke edilmesi.”
Endişelere rağmen yaptırım gündeme gelmiyor
Ewropeiska Prawda, AB üyesi destekçi ülkelerdeki ruh halini şöyle özetliyor:
“Asıl sorun, devlet yönetiminin bu yolsuzluk şemasına ne ölçüde dahil olduğuna dair şüpheler. Bu şüpheleri besleyen unsur ise, temmuz ayındaki [yolsuzlukla mücadele kurumları] NABU ve SAP’nin yetkilerini kısıtlama girişimi. Brüksel’de bunun müsebbibinin Devlet Başkanı olduğundan kimsenin kuşkusu yok. Bu yüzden, Zelenskiy alenen mesafe koyduğunu iddia etse de ona kayıtsız şartsız inanma konusunda hâlâ isteksizlik var. AB’de açıkça dile getirilen görüş şu: Ukrayna’ya kesilecek her ceza, ülkenin savaş meydanındaki pozisyonunu zayıflatır; dolayısıyla, böyle bir senaryo gündeme getirilmiyor.”
Halk acı çekerken elitler ceplerini dolduruyor
Phileleftheros şöyle yazıyor:
“Milyonlarca insan göç yolunda, on binlercesi öldürüldü ya da yaralandı, çocuklar yetim kaldı, bir ülke parçalanıyor. Buna karşın, milyonları götürürken vatanseverlik görevleri üzerine ateşli nutuklar atan bazı siyasetçi ve iş insanlarından oluşan elit bir kesim sefa sürüyor. İngiliz yazar Samuel Johnson’ın neredeyse üç yüzyıl önce söylediği gibi, vatanseverlik ‘haydutların son sığınağıdır.’ Ukrayna’da savaş sürerken, tüm bu yıkımın ortasında devasa bir skandalın belirdiği görülüyor.”
Güç tuzağa dönüşürse
Dserkalo Tyschnja, mevcut krizin savaş sırasında seçim yapılamamasının da bir sonucu olduğunu yazıyor:
“İktidarın seçimsiz ve kesintisiz bir şekilde elde tutulması, tüm düzeylerde yozlaşma yarattı. Bu, hem parlamentonun aldığı kararlarda hem de yerel makamların tutumlarında açıkça görülüyor. …Zelenskiy’nin çarkı tersine çevirebilmesinin tek yolu, hükümet görevlerini üstlenecek uzmanlara yönelmek ve onlara Anayasa’da öngörülen ölçüde yetki devretmek: parlamentonun özerkliğini yeniden tesis etmek, adil seçim süreçleriyle yargı sisteminde yeni bir başlangıç yapmak, güvenlik servisleri üzerindeki sıkı kontrolü gevşetmek.”
Savaş verimli bir zemin oluşturuyor
Kronen Zeitung, yolsuzluk skandalından olumlu bir sonuç da çıkarılabileceği görüşünde:
“Yolsuzluk ağının bağımsız yolsuzlukla mücadele kurumu tarafından ortaya çıkarıldığı unutulmasın. Hiçbir şeyin ortaya çıkarılmadığı yerlerde yolsuzluk da yoktur - örneğin Rusya’da. Orada her şey güya tertemizdir. … Ukrayna’da ise son demokratik denetim mekanizmaları hâlâ işler durumda. Yine de yolsuzluk, Hydra gibi bir canavardır; kaç başını vurursanız vurun, her seferinde yeniden çıkar. Savaşlar, kanunsuz işler için verimli bir zemin oluşturur ve kötülüğün kökleri komünist geçmişe değin uzanır.”
Tüm cephelerde mücadele sürüyor
Dagens Nyheter, yolsuzluk skandalının Rus propaganda aygıtı için bulunmaz fırsat olduğu görüşünde:
“Tiktok’ta, Ukraynalı askerlerin ağlayarak silahlarını bıraktığını gösteren sahte videolar dolaşıyor. Amaç ise savaşma iradesini baltalamak ve Batı’da bizleri ülkeyi desteklemenin bir anlamı kalmadığına, işin bittiğine inandırmak. … Öte yandan, Rusya’dan ekonominin sendelediğine, enflasyonun yüksek olduğuna ve hoşnutsuzluğun fokurdadığına dair sürekli yeni haberler geliyor. Ukraynalılar mucizelere güvenmiyor. Onlar yolsuzluğa karşı, bağımsızlıkları ve demokrasileri için mücadele ediyor.”
Bu daha başlangıç
La Repubblica, skandalın daha kapsamlı ifşaatlara yol açacağını öngörüyor:
“Elektrik santrallerini ve enerji altyapısını Rusya’nın saldırılarından korumak amacıyla oluşturulan uluslararası yardım fonlarını kötüye kullandıkları öne sürülen bir yolsuzluk çetesine yönelik soruşturma hızla genişliyor. ... Devlet Başkanı Zelenskiy’nin kurucuları arasında bulunduğu Studio Kvartal 95 adlı medya şirketinin ortağı ve kendisinin yakın dostu Timur Mindich, skandalın baş aktörü olarak görülüyor: NABU müfettişleri evine baskın düzenlediğinde kaçmayı başardı. ... Ancak Devlet Başkanı’nın yakın çevresini saran kara bulutlar bununla bitmiyor: Zelenskiy’nin başkanlık ettiği Güvenlik Konseyi’nin sekreteri ve [ateşkesle ilgili] görüşmelerin baş müzakerecilerinden biri olan Rüstem Ümerov’un da adı soruşturmada geçiyor.”
Batı'ın gözleri üzerinde
The Spectator, kendi koltuğuna mal olsa bile Zelenskiy’nin soruşturma talep etmekten başka seçeneği kalmadığı kanısında:
“Zelenskiy, yolsuzlukla mücadele için alınan önlemleri açıkça destekliyor ve gece yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında ‘cezalar verilmesi gerektiğini’ vurguladı. … Ancak Zelenskiy’nin pek çok destekçisi, bu suçlamaları Kremlin’in bir karalama girişimi olarak görmezden gelme eğiliminde olacaktır. Gerçekten de Zelenskiy, [Yolsuzlukla Mücadele Bürosu] NABU’yu kontrol altına alma çabasını kuruma Ruslar tarafından sızıldığına dair belirsiz ve hiçbir zaman kanıtlanmamış iddialara dayandırmıştı. Buna rağmen, Batı’nın gözleri üzerindeyken Zelenskiy’nin, NABU’nun en yakın müttefikleri ve iş ortaklarına yönelik soruşturmalarını desteklemekten ve kendi itibarı ile siyasi geleceği açısından doğabilecek sonuçları göze almaktan başka seçeneği kalmadı.”
Hükümet değişikliği - ne kadar erken o kadar iyi!
Visão, bu skandalın Ukrayna’nın AB’ye katılım sürecine zarar vereceği uyarısında bulunuyor:
“2022’den bu yana, savaşın başlaması ve AB’ye katılım sürecinin hız kazanmasıyla birlikte Ukrayna’ya büyük miktarda mali kaynak akıyor. Bu durum, ülkeye sağlanan yardımların tek bir kısmının bile sorgulanmaması için olağanüstü bir dikkat gerektiriyor. Ne yazık ki bu, dünyanın en yolsuz ülkelerinden birinin lideri olan Putin’in istismar edebileceği bir fırsat anlamına da geliyor. Zelenskiy’nin her düzeyde kararlı ve hızlı adımlar atması gerekiyor. … Müttefikler, yardımların -geçici dahi olsa- askıya alınmasını önlemek için net ve hızlı açıklamalara ihtiyaç duyuyor. Ukrayna’da yeni bir hükümetin başa geçmesi şart.”
Kiev Avrupa'nın desteğine hiç olmadığı kadar muhtaç
Der Standard, yaşanan skandala rağmen AB’nin Ukrayna’ya desteğini sürdürmesini istiyor:
“Tüm bu yaşananlar elbette, AB’nin Ukrayna ile üyelik müzakerelerini durdurmasını ve para musluğunu kesmesini isteyen Kremlin yanlılarının değirmenine su taşıyor. Oysa tam da şimdi, ülkedeki demokratik yapıları güçlendirmek gerek. Tıpkı Ulusal Yolsuzlukla Mücadele Bürosu ile Yolsuzlukla Mücadele Savcılığı’nın bağımsızlığının kısıtlanmak istendiği yaz aylarında olduğu gibi. Bu girişim o dönemde -sokak protestoları ve Avrupa’nın baskısı sayesinde- engellenebilmişti. Aynısı şimdi de ancak AB’nin Ukrayna’nın üyelik hedefini ilkesel olarak desteklemesiyle mümkün olur, acılar içindeki ülkeyi her fırsatta azarlayarak değil.”
Sivil toplum kararlılığını koruyor
Die Welt, Ukrayna sivil toplumunun direncinden etkilenmiş gözüküyor:
“Yaz aylarında savaşın tam ortasında dahi yılmamışlardı - Ukraynalı yurttaşlar, Yolsuzlukla Mücadele Kurumu’nun bağımsızlığını korumak için kitleler halinde sokağa dökülmüştü. Bu sayede de Zelenskiy sonunda hem halkının hem de Avrupalıların baskısına boyun eğmek ve kurumun özerkliğini yeniden tesis etmek zorunda kalmıştı. Ukraynalıların savaş devam ederken reform sürecini geri çevirmeye yanaşmamaları, sivil toplumun siyaseten de ne kadar dirençli olduğunu gösteriyor. Ve Ukraynalılar açısından Avrupa’ya ve Avrupa değerlerine doğru ilerleyişin ne kadar önemli olduğunu.”
İntihar niteliğinde bir ihanet
Espreso öfkeli:
“Tüm bunlar, intiharla ihanet arasında bir yerde duruyor gibi görünüyor - özellikle de son Rus saldırılarının, Ukrayna’daki nükleer santrallere enerji sağlayan trafo merkezlerini hedef aldığı düşünüldüğünde. Bu merkezlerden biri, yolsuzluk skandalının merkezinde yer alan Hmelnitski Nükleer Santrali. … Öyleyse soralım: Hani [enerji altyapısı] korunacak sözü verilmişti? Bir de avro ve dolarla dolu ve belli ki başka amaçlar için ayrılmış olan spor çantaları hatırlayın - bu paralar, insanların kışı asgari konforla geçirmeleri ya da Pokrovsk’taki birliklerimizin yeterli sayıda insansız hava aracına sahip olması için kullanılmadı.”
Devlet Başkanı her yönden baskı altında
Corriere della Sera, Volodimir Zelenskiy için kolay bir dönem olmadığını belirtiyor:
“Rusya cephe hatlarındaki baskısını artırırken, yolsuzluk skandalları iç cephenin direncini zayıflatıyor. Öte yandan Trump yönetimi, aslında müttefiklerinin silah ve mühimmat desteğine ihtiyaç duymasına rağmen Zelenskiy’ye engel olmaya kararlı görünüyor. … Ukrayna’daki iç siyasi durum, ulusal enerji şirketlerinin bazı yöneticilerinin karıştığı yeni bir skandalla daha da karmaşıklaşıyor. Bu konu, Rus bombardımanlarının ülkeyi yarı karanlığa gömdüğü bu dönemde özellikle hassas. … Geçmişte soruşturma makamlarının çalışmalarını engellemeye çalışan Devlet Başkanı, şimdi bu soruşturmaları memnuniyetle karşılıyor ve kapsamlı bir ‘temizlik’ yapılmasını istiyor.”
Komplo aramanın faydası yok
Radio Kommersant FM, skandalın Zelenskiy’yi koltuğundan etmesini beklemiyor:
“Tüm bu gelişmeler, Volodimir Zelenskiy’ye karşı yürütülen geniş çaplı bir komplo olarak görülebilir. Amaç, ona baskı yaparak müzakere pozisyonunu yumuşatmak, hatta devlet başkanlığından istifaya zorlamak olabilir. … Ukraynalı siyasetçilerin, içinde bulundukları son derece zor koşullara rağmen, tek bir liderin etrafında kenetlenmeye pek istekli olmamaları dikkat çekiyor. Ancak Zelenskiy’nin görevinden ayrılması ya da tutumunu önemli ölçüde değiştirmesi pek muhtemel görünmüyor. Mindich’le arasına mesafe koymuş olsa da, ülkeyi terk eden eski dostunu kötülemeyecektir.”